آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شکافته شدن دیوار کعبه در منابع شیعی در کتاب هایی مانند روضه الواعظین، کشف الغمه، امالی، علل الشرایع و... ذکر شده و درباره منابع اهل سنت نیز مرحوم آیت الله محمدعلی اردوبادی در کتاب «علی، ولید الکعبه» قول چهار تن از علمای اهل سنت را که این حادثه را نقل کرده اند، آورده است.
جدای از موضوع شکافته شدن دیوار، اصل موضوع تولد آن حضرت در کعبه در منابع اهب سنت متواتر دانسته شده و در بسیاری از آنها مانند مروج الذهب، سیره حلبیه، کفایه الطالب، تذکره الخواص، تاریخ موصل، الفصول المهمة، نزهة المجالس، معارج الأصول،تاریخ الخمیس، فرائد السمطین و... مورد تصریح قرار گرفته است.

روایت کرامت تولد امام علی(ع) در کعبه از منابع شیعه

شکافته شدن دیوار کعبه و وارد شدن فاطمه بنت اسد در آن برای به دنیا آوردن حضرت علی(علیه السلام) حقیقتی است که در منابع مختلف تاریخی مورد اشاره قرار گرفته است؛ این روایت تاریخی را با هم بخوانیم:

«يَزِيدَ بْنِ قَعْنَبٍ قَال‏ كُنْتُ جَالِساً مَعَ الْعَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وَ فَرِيقٍ مِنْ بَنِي عَبْدِ الْعُزَّى بِإِزَاءِ بَيْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ إِذْ أَقْبَلَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ أَسَدٍ أُمُّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(علیه السلام) وَ كَانَتْ حَامِلًا بِهِ لِتِسْعَةِ أَشْهُرٍ وَ قَدْ أَخَذَهَا الطَّلْقُ فَقَالَتْ يَا رَبِّ إِنِّي مُؤْمِنَةٌ بِكَ وَ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِكَ مِنْ رُسُلٍ وَ كُتُبٍ وَ إِنِّي مُصَدِّقَةٌ بِكَلَامِ جَدِّي إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلِ(علیه السلام) وَ إِنَّهُ بَنَى الْبَيْتَ الْعَتِيقَ فَبِحَقِّ الَّذِي بَنَى هَذَا الْبَيْتَ وَ الْمَوْلُودِ الَّذِي فِي بَطْنِي إِلَّا مَا يَسَّرْتَ عَلَيَّ وِلَادَتِي قَالَ يَزِيدُ بْنُ قَعْنَبٍ فَرَأَيْتُ الْبَيْتَ قَدِ انْشَقَّ عَنْ ظَهْرِهِ وَ دَخَلَتْ فَاطِمَةُ فِيهِ وَ غَابَتْ عَنْ أَبْصَارِنَا وَ عَادَ إِلَى حَالِهِ فَرُمْنَا أَنْ يَنْفَتِحَ لَنَا قُفْلُ الْبَابِ فَلَمْ يَنْفَتِحْ فَعَلِمْنَا أَنَّ ذَلِكَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى ثُمَّ خَرَجَتْ فِي الْيَوْمِ الرَّابِعِ وَ عَلَى يَدِهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(علیه السلام)»فاطمه بنت اسد؛ (يزيد بن قعنب می گويد: من و عباس بن عبدالمطلب و گروهی از خاندان عبدالعزی در برابر خانه خدا نشسته بوديم كه ناگهان ديديم فاطمه بنت اسد، مادر علی(علیه السلام) كه به آن حضرت حامله بود و نُه ماه از مدت حملش می گذشت با حالتی خاص که حاکی از درد زايمان بود وارد شد و به درگاه خداوند عرض كرد: پروردگارا! من به تو و پيامبران و كتاب هايی كه از جانب تو فرستاده شده اند ايمان دارم و سخن جدم ابراهيم خليل را تصديق و باور دارم كه او اين خانه والا را بنا كرده و به حق اين فرزندي كه در شكم دارم سوگند مي دهم كه وضع حمل مرا آسان كنی. يزيد بن قعنب گفت: در اين هنگام ديدم ديوار پشت كعبه شكافت و فاطمه وارد كعبه شد و از چشمان ما ناپديد گشت و ديوار به هم چسبيد. برخاستيم كه قفل در خانه كعبه را باز كنيم. قفل باز نشد. دانستيم كه اين رويداد به فرمان خدا رخ داده است. پس از چهار روز كه گذشت فاطمه از خانه كعبه بيرون آمد و نوزادش علی(علیه السلام) را روی دست داشت).

این گزارش تاریخی که تصریح به شکافته شدن دیوار کعبه برای ورود فاطمه بنت اسد دارد، توسط فتال نیشابوری در «روضه الواعظین»(1)، علی بن عیسی اربلی در «کشف الغمه»(2)، شیخ طوسی در «امالی»(3)، شیخ صدوق در «علل الشرایع»(4)، طبری آملی در «بشارة المصطفی»(۵) و... نقل شده است.

غیر از منابع فوق الذکر که عمدتا از میراث تاریخی و روایی شیعی هستند، می توان منابعی از اهل سنت را نیز یافت که مسأله شکافته شدن دیوار کعبه در آنها نقل شده باشد. مرحوم آیت الله محمد علی اردوبادی در کتاب ارزشمند خود یعنی «علی، ولید الکعبه» اقوال علمای متعددی از اهل سنت را نقل می کند که در تألیفات شان حادثه شکافته شدن دیوار کعبه برای ورود فاطمه بنت اسد را مورد تصریح قرار داده اند.(۶)

اصل مسأله تولد و روایت متواتر آن در منابع اهل سنت

جدای از مسأله شکافته شدن یا نشدن دیوار کعبه و کیفیت ورود فاطمه بنت اسد به کعبه، آنچه مهم است حقیقت انکار ناشدنی تولد حضرت علی(علیه السلام) در اولین خانه توحید خداوند، یعنی کعبه مشرفه است. حقیقت و شرافتی روشن و عظیم که در آثار بسیاری از علما و مورخین اهل سنت نیز منعکس شده است؛ چنانکه حاکم نیشابوری، اخبار ولادت آن حضرت را در کعبه متواتر می داند.(۷)

علاوه بر حاکم نیشابوری، علمای دیگری نیز از اهل سنت در آثارشان به این حقیقت انکارناشدنی تصریح کرده اند. علمایی همچون: مسعودی تاریخ نگار قرن سوم در «مروج الذهب»(۸)، فاکهی، مورخ قرن سوم در «اخبار مکه»(۹)، ابوزکریا الأزدی محدث و مورخ قرن چهارم در «تاریخ موصل»(۱۰)، ابن مغازلی، فقیه قرن پنجم در «مناقب»(۱۱)، ابن جوزی مورخ قرن ششم در «تذکره الخواص»(۱۲)، گنجی شافعی عالم قرن هفتم در «کفایه الطالب»(۱۳)، جوینی محدث قرن هفتم در «فرائد السمطین»(۱۴)، محمد بن عبدالواحد موصلی، عالم قرن هفتم در «النعیم المقیم لعترة النبأ العظیم»(۱۵)، ابن صباغ مالکی محدث و فقیه قرن هشتم در «الفصول المهمة»(۱۶)، زرندی حنفی عالم قرن هشتم در «معارج الأصول»(۱۷)، صفوری شافعی مورخ قرن نهم در «نزهة المجالس»(۱۸)، دیار بکری مورخ قرن دهم در «تاریخ الخمیس»(۱۹)، بسنوی، عالم قرن دهم در «محاضرة الاوائل ومسامرة الاواخر»(۲۰)، حلبی مورّخ و ادیب قرن یازدهم در «سیره حلبیه»(۲۱)، امیر صنعانی، عالم قرن دوازدهم در «الروضة الندية»(۲۲)، شبلنجی، عالم قرن سیزدهم در «نورالابصار»(۲۳)، غامدي، عالم معاصر سلفی در «الاکتفاء»(۲۴)، عباس محمود عقاد، نویسنده معاصر در «عبقریة الإمام علی»(۲۵) و... .