پاسخ اجمالی:
مدفون بودن حضرت علی(ع) در نجف آن قدر روشن است که مورد اعتراف بسیاری از علما و مورخین معتبر اهل سنت همچون یعقوبی، ابن حزم، ابن ابی الحدید، ابن صباغ مالکی و شهاب الدین خفاجی قرار گرفته است.
ضمن اینکه علما و مورخین دیگری هم چون ابن عساکر، یاقوت حموی و ابن نجار بغدادی گواهی داده اند که «مغیره بن شعبه» در محل متفاوتی از نجف یعنی در «ثویه» دفن شد.
علاوه بر همه اینها روایات زیادی از اهل بیت(ع) وارد شده که در آنها قبر آن امام را در همین محل فعلی زیارت کرده و اصحاب شان را نیز به همین کار تشویق می کردند.
پاسخ تفصیلی:
مسأله قبر مبارک حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) اگر به درستی مورد واکاوی قرار گیرد، گوشه ای دیگر از مظلومیت آن حضرت را برای همگان روشن خواهد ساخت.
امام حسن مجتبی(علیه السلام) و دیگر فرزندان امام علی(علیهم السلام) برای مصون ماندن قبر و پیکر مطهر حضرت امیرالمؤمنین(ع) از تعرض و جسارت کینه ورزی های خوارج و امویان،(1) علاوه بر مخفی نگه داشتن قبر آن حضرت، ترفند دیگری نیز به کار بستند. این ترفند چیزی نبود جز گسیل داشتن تابوت ها و تشییع جنازه های صوری به نقاط مختلف اطراف کوفه.(2)
این چاره اندیشی اگرچه پیکر مطهر حضرت امیرالمؤنین(علیه السلام) را از تعرض دشمنان مصون نگه داشت اما موجب پدید آمدن برخی اختلاف نظرها میان عده ای از مورخین و علمای اهل سنّت در تعیین مکان دقیق مدفن حضرت علی(ع) شد و برای مثال مکان هایی مانند زاویه مسجد کوفه، دارالاماره کوفه، قبرستان بقیع، مکانی مسطح و میدان مانند در کوفه و یا مکانی مجهول بیرون کوفه را به عنوان مکان دفن آن حضرت ذکر کرده اند.(3)
علاوه بر این اختلاف نظر، برخی دیگر از علمای اهل سنت با تشکیک در مدفون بودن حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) در نجف اشرف، چنین ادعایی را مطرح کرده اند که: کسی که در بارگاه منسوب به علی(ع) در شهر نجف دفن شده، مغیره بن شعبه (یکی از صحابه متمایل به بنی امیه و ناهمراه با علی[ع]) بوده است.
برای مثال می بینیم که خطیب بغدادی اینگونه ادعا می کند که: «شنیدم كه ابابكر طلحى مى گفت: اباجعفر حضرمى منكر این است كه آن قبرى كه در پشت كوفه (نجف) زیارت مى شود قبر على بن ابى طالب(ع) باشد. او (ابابکر حضرمی) مى گوید: اگر شیعیان بدانند كه در اینجا قبر چه كسى است آن را با سنگ مى زنند. این قبر، قبر مغیره بن شعبه است».(4)
علاوه بر خطیب بغدادی و برخی دیگر از علمای اهل سنت، ابن تیمیه نیز به عنوان یکی از کینه ورزترین علمای اهل سنت علیه اهل بیت و حضرت علی(ع) نیز ادعا می کند: «مزاری که در نجف است طبق نظر دست جمعی اهل معرفت، قبر علی(رضی الله عنه) نیست، بلکه گفته شده قبر مغیره بن شعبه می باشد. کسی ذکر نکرده که این قبر حضرت علی بوده است... مزار علی طبق نظر عموم علما قبر او نیست بلکه گفته شده آن قبر مغیره بن شعبه می باشد. زیرا این مزار بعد از گذشت سیصد سال از وفات علی در دوران حکومت آل بویه(ایرانی ها) ظاهر شده است».(5)
در پاسخ به چنین ادعایی می توان سه پاسخ اساسی اقامه کرد:
1. گواهی بسیاری از علمای اهل سنت به مدفون شدن حضرت علی(علیه السلام) در نجف
جدا از روایات و احادیثی که در منابع شیعی درباره دفن شدن پیکر مبارک حضرت علی(علیه السلام) در نجف اشرف وارد شده، در بسیاری از منابع اهل سنت نیز این حقیقت تاریخی که مدفن آن امام همام در نجف است، مورد تصریح قرار گرفته است. در بیشتر این منابع، نام محلی که حضرت علی(ع) در آن دفن شده «غری» نامیده شده که نام دیگر شهر «نجف» امروزی است. یعقوبی در کتاب تاریخ خود،(6) ابن حزم آندلسی در کتاب «اسماء الخلفاء و الولاة و ذکر مددهم»،(7) ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه»،(8) ابن صباغ مالکی در کتاب «الفصول المهمة فی معرفة الائمه»(9) و ... به این حقیقت تصریح کرده اند که مدفن مطهر امیرالمؤمین(ع) در منطقه «غری»، بیرون کوفه (نجف امروزی) و همان مکانی است که طی همه این سال های از سوی دوست داران آن حضرت زیارت می شود.
2. گواهی بسیاری از علمای اهل سنت بر دفن شدن مغیره در مکانی دور و متفاوت از غری (نجف امروزی)
ابن عساکر در کتاب «تاریخ مدینة دمشق و ذكر فضلها و تسمیة من حلها من الأماثل»،(10) یاقوت حموی در کتاب «معجم البلدان»،(11) ابن نجّار بغدادی در کتاب «تاریخ بغداد»،(12) ابن ابی الحدید در کتاب «شرح نهج البلاغه»(13) و... نوشته اند که مغیرة بن شعبة بعد از مرگش در مکانی از کوفه به نام «ثویه» که به کلی متفاوت از «غری» است دفن شده است.
3. زیارت شدن قبر امیرالمؤمنین و بنای اولیه آن در مکان فعلی طی دوره زمانی ای پیش از آل بویه
در منابع تاریخی و روایی حادثه ای از شکار رفتن هارون الرشید و چگونگی کشف شدن قبر حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) در مکان فعلی نقل شده(14) که نشان از وجود مضجع شریف ایشان در همان مکان و سال ها پیش از تأسیس حکومت شیعی آل بویه است. علاوه بر آن در منابع روایی شیعه موارد بسیار متعددی(15) از زیارت شدن قبر امام علی(ع) توسط ائمه اهل بیت(علیهم السلام) در همین محل فعلی و توصیه آنها به اصحاب شان برای زیارت حضرت در همین محل فعلی وجود دارد.
برای مثال می بینیم که امام سجاد(علیه السلام) ضمن زیارت قبر امام علی(ع) در همان محل امروزی در نجف، ابوحمزه را نیز به زیارت قبر آن حضرت در همان جا توصیه می کرد.(16)
واقع شدن چنین زیارت هایی در زمان خود ائمه(علیهم السلام) و اصحاب شان، سال ها پیش از پدید آمدن حکومت آل بویه، شدت ضعف و سستی ادعای امثال ابن تیمیه را مشخص می کند. بدیهی است از آنجا که داناترین اشخاص به محل واقع شدن قبر امیرالمومنین(ع)، خانواده و خاندانش هستند، سخن و نظر آنان درباره محل قبر معتبرتر از هر ادعای دیگر است.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.