آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ميان «امتحانات الهی» با سایر امتحانات سه تفاوت مهم وجود دارد: 1. زمان سایر امتحانات محدود است؛ امّا «امتحانات الهى» از لحظه بلوغ انسان آغاز شده و تا پايان عمرش ادامه دارد. 2. در امتحانات ديگر موادّ امتحانى نيز محدود است؛ امّا در امتحانات الهى اين محدوديّت وجود ندارد. 3. تفاوت ديگر در امتحان شوندگان است که در امتحانات الهى هيچ استثنايى وجود ندارد و همه مردم بدون استثنا امتحان مى شوند.

«آزمايشات الهى» با «ديگر امتحانات» سه تفاوت مهم دارد:
1. زمان «امتحانات ديگر» محدود است؛ در طول يك روز، دو روز، يك هفته يا يك ماه و مانند آن به انجام مى رسد.
امّا «امتحانات الهى» از لحظه بلوغ انسان آغاز مى شود و تا پايان عمرش ادامه دارد؛ البتّه در جوانى به شكلى و در پيرى به شكل ديگر، براى ثروتمندان به گونه اى و براى فقرا به گونه اى ديگر، براى رؤسا به نوعى و براى زيردستان به نوع ديگر. خلاصه اين كه دامنه امتحانات الهى از نظر زمانى بسيار گسترده است و پس از بلوغ تا آخر عمر انسان ادامه دارد.
2. در «امتحانات ديگر» موادّ امتحانى نيز محدود است، امّا در «امتحانات الهى» اين محدوديّت وجود ندارد. گاه به ثروت امتحان مى كند، گاه به فقر؛ گاه به دادن پست و مقام، گاه به گرفتن آن؛ گاه به سلامتى، گاه به بيمارى؛ گاه به آزادى، گاه به زندانى شدن؛ گاه به امنيّت و گاه به ناامنى. خلاصه اين كه امتحانات الهى از نظر موادّ امتحانى نيز بسيار وسيع و گسترده است.
3. تفاوت ديگر در «امتحان شوندگان» است؛ در «امتحانات الهى» هيچ استثنايى وجود ندارد، همه مردم بدون استثنا امتحان مى شوند. حتّى انبياء، اولياء، امامان و معصومين(عليهم السلام) نيز مستثنا نيستند. نتيجه اينكه امتحانات الهى از نظر زمان و موادّ امتحانى و امتحان شوندگان بسيار گسترده و اجتناب ناپذير است، لذا حضرت علي(عليه السلام) فرمود: «لَا يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ: اَللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْفِتْنَةِ لاَنَّهُ لَيْسَ أَحَدٌ إِلَّا وَ هُوَ مُشْتَمِلٌ عَلَى فِتْنَةٍ، وَ لكِنْ مَنِ اسْتَعَاذَ فَلْيَسْتَعِذْ مِنْ مُضِلَّاتِ الْفِتَنِ»(1)؛ (هيچ يك از شما نگويد: خداوندا! به تو پناه مى برم از امتحان شدن؛ زيرا هيچ كس نيست مگر اينكه امتحانى دارد؛ ولى كسى كه مى خواهد به خدا پناه ببرد، از امتحاناتِ گمراه كننده به خدا پناه ببرد).(2)