آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در تبیین اهميّت فوق‌العاده قشرهاى محروم جامعه در فرهنگ حكومت اسلامى می فرماید: «خدا را، خدا را، در مورد طبقه پايين اجتماع، همان ها كه راه چاره اى ندارند، از مستمندان، نيازمندان، تهيدستان و از كارافتادگان؛ زيرا در اين قشر كسانى هستند كه روى سؤال دارند و نيز افرادى هستند كه بايد بدون سؤال به آنها كمك كنى. آنچه خداوند در مورد آنان به تو دستور داده عمل كن؛ بخشى از بيت المال و قسمتى از درآمد حاصل از كشاورزى را در هر منطقه اى به آنها تخصيص ده؛ زيرا آنها كه دور هستند به مقدار كسانى كه نزديك اند سهم دارند، و...».

اهميّت فوق العاده اى در فرهنگ حكومت اسلامى به قشرهاى محروم جامعه داده شده است. در فرمان مالك اشتر، هنگامى كه امام على(عليه السلام) به اين بحث مى رسد لحن و آهنگ و سخن او به كلّى دگرگون مى گردد و مى فرمايد:

«ثُمَّ اللهَ اللهَ فَىِ الطَّبَقَةِ السُّفْلى مِنَ الَّذينَ لا حِيلَةَ لَهُمْ مِنَ الْمَساكين وَ الْمحْتاجينَ وَ اَهْلِ الْبُؤْسَى وَ الزَّمْنى فَاِنَّ فى هذِهِ الطَّبَقَةِ قانِعاً وَ مُعْتَراً وَ احْفَظْ لِلّهِ مَا اسْتَحْفَظَكَ مِنَ حَقِّهِ فيهِمْ، وَ اجْعَلْ لَهُمْ قِسْماً مِنْ بَيْتِ مالِكَ، وَ قِسْماً مِنْ غَلاّتِ صَوافى الاِسلامِ فى كُلِّ بَلَد، فَاِنَّ لَلأَقْصى مِنْهُمْ مِثْلَ الَّذى لِلأدنى، وَ كُلّ قَدْ اسْتُرعِيتَ حَقَّهُ فَلا يَشْغَلَنَّكَ عَنْهُمْ بَطَر، فَاِنَّكَ لاتُعْذَرُ بِتَضْييعِكَ التّافِهَ، لاِحْكامِكَ الْكَثيرَ الْمُهِمَّ فَلاتُشْخِصْ هَمَّكَ عَنْهُمْ وَ لاتُصَعِّرْ خَدَّكَ لَهُمْ»(1)؛

(خدا را، خدا را، در مورد طبقه پايين اجتماع، همان ها كه راه چاره اى ندارند، از مستمندان، نيازمندان، تهيدستان و از كارافتادگان؛ زيرا در اين قشر كسانى هستند كه روى سؤال دارند و نيز افرادى هستند كه بايد بدون سؤال و تقاضا به آنها كمك كنى. آنچه خداوند در مورد آنان به تو دستور داده است عمل كن؛ بخشى از بيت المال و قسمتى از درآمد حاصل از كشاورزى را در هر منطقه اى به آنها تخصيص ده؛ زيرا آنها كه دور هستند به مقدار كسانى كه نزديك اند سهم دارند، و بايد حقّ همه آنها رعايت شود، هرگز نبايد سرخوشى، غرور و زمامدارى تو را از آنها به خود مشغول سازد، و[بدان] هيچ گاه به خاطر كارهاى فراوان و مهمّى كه انجام مى دهى از ترك رسيدگى به كارهاى كوچك معذور نيستى؛ هرگز دل از اين گروه برمگير! و چهره خود را در برابر آنها درهم نكش!).

اين اصرار و تأكيد فراوان و بى نظير اميرمؤمنان على(عليه السلام) درباره اين گروه، بارزترين نشانه عدالت اجتماعى اسلام و حفظ حقوق انسان ها مخصوصاً قشرهاى ضعيف است و عمل خود آن حضرت در دوران حكومتش گواه روشنى بر اين مدّعا است.(2)