آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام على(ع) هر گاه كسى را مأمور جمع آوري زكات مى كرد، برنامه و فرمان مبسوطى براى او مى نوشت و به او می فرمود: «با تقوا و احساس مسئوليت در برابر خداوند يكتا و بى همتا حركت كن؛ و در اين راه هيچ مسلمانى را مترسان، و از سرزمين او ناخشنود مگذر، بيش از آنچه حق خداوند در اموال او هست از او نگير، هنگامى كه به آبادى قبيله مى رسى در محلّ آب آن آبادى فرود آى و داخل خانه هايشان مشو و ...».

در آداب مربوط به جمع آورى زكات و اموال بيت‌المال مى خوانيم: على(عليه السلام) هر گاه كسى را مأمور جمع‌آوري زكات مى كرد، برنامه و فرمان مبسوطى براى او مى نوشت كه آنچه در ذيل مى خوانيم بخشى از آن است: «اِنْطَلِقْ عَلى تَقْوى اللهِ وَحْدَهُ لاشَريْكَ لَهُ، وَ لاتُرَوِّعَنَّ مُسْلِماً، وَ لاتَجْتازَنَّ عَلَيْهِ كارِهاً، وَ لاتَأخُذَنَّ مِنْهُ اَكْثَرَ مِنْ حَقَّ اللهِ فى مالِهِ فَاِذا قَدِمْتَ عَلَى الْحَىِّ فَاَنْزِلْ بِمائِهِمْ مِنْ غَيْرِ اَنْ‌تُخالِطَ اَبْياتَهُمْ، ثُمَ امْضِ اِلَيْهِمْ بِالسَّكِينَةِ وَ الْوَقارِ حَتّى‌تَقُومَ بَيْنَهُمْ فَتُسَلِّمَ عَلَيْهِمْ وَ لاتُخْدِجْ بِالتَّحيَّةِ لَهُمْ ثُمَّ تَقُولَ: عِبادَ اللهِ! اَرْسَلنى اِلَيْكُمْ وَلِىُّ اللهِ وَ خَلِيْفَتُهُ لآخُذَ مِنكُمْ حَقَّ اللهِ فى اَمْوالِكُمْ فَهَلُ لِلّه فى اَمْوالِكُمْ مَنْ حَقِّ فَتُؤَدُّوهُ اِلى وَلِيِّهِ، فَاِنْ قالَ قائِل: لا، فَلاتُراجِعْهُ، وَ اِنْ اَنْعَمَ لَكَ مُنْعِم فَانْطَلِقْ مَعَهُ مِنْ غَيْرِ اَنْ‌تُخِيْفَهُ اَو تُوَعِّدَهُ اَوْ تُعَسِّفَه او تُرهقه»(1)؛ (با تقوا و احساس مسئوليت در برابر خداوند يكتا و بى همتا حركت كن؛ و در اين راه هيچ مسلمانى را مترسان، و از سرزمين او ناخشنود مگذر، بيش از آنچه حق خداوند در اموال او هست از او نگير، هنگامى كه به آبادى قبيله مى رسى در محلّ آب آن آبادى فرود آى و داخل خانه‌ هايشان مشو. سپس با آرامش وقار به سوى آنان برو تا در ميان آنها قرار گيرى، به آنها سلام كن و از اظهار محبّت و تحيّت بخل مورز، سپس به آنان بگو: اى بندگان خدا مرا ولىّ خدا و خليفه اش به سوى شما فرستاده تا حقّ خدا را كه در اموالتان است بگيرم، آيا در اموال شما حقّى وجود دارد كه آن را به نماينده اش بپردازيد؟ اگر كسى گفت: نه، ديگر به او مراجعه مكن! و اگر كسى پاسخ مثبت داد همراه او برو، ولى او را نترسان و تهديد نكن، و نيز او را به كار مشكلى مكلّف نساز ...). در دنبال اين سخن، سفارش‌ هاى مؤكّدى درباره نحوه انتخاب عادلانه زكات بيت المال از ميان اموال خوب و بد و مرغوب و نامرغوب مردم و رعايت رفق و مدارا و محبّت مى كند؛ كه نمونه روشنى از برخورد بزرگوارانه و حاكميّت ارزش هاى اسلامى بر اين گونه مسائل با مردم است.
ممكن است بعضى تصوّر كنند كه اين گونه برخورد با مسايل ماليات اسلامى موجب ضعف و فتور است و با آنچه امروز مشاهده مى كنيم تفاوت بسيار دارد! ولى نبايد فراموش كرد كه اين گونه دستورها بايد در جامعه اى پياده شود كه با فرهنگ اسلام تربيت شده و به راستى احساس مسئوليت در مردم وجود دارد. هم اكنون در بعضى از جوامع غير اسلامى به خاطر فرهنگى كه بر آنها حاكم است، بسيارى از مردم شخصاً ماليات خود را داوطلبانه مى پردازند بى آنكه كسى به دنبال آنها برود، و از آن بهتر و والاتر در جامعه اسلامى خودمان هزاران هزار نفر از افراد متديّن نزد مراجع دينى مى آيند و حساب دقيق اموال خود را مى‌ كنند و زكات فطره و همچنين خمس واجب را بى آنكه احدى آگاه باشد به دست مراجع تقليد و مجتهدان مى رسانند؛ حتّى چند كيلو قند و شكر و چاى اضافى خانه را در سر سال محاسبه مى كنند كه همه مردم خود را در مقابل آن مسئول مى‌ دانند.(2)