آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«تجسس» بار منفی داشته و در اموری استفاده می شود که یک کار غیر اخلاقی صورت گرفته، اما «تحسس» زمانی استفاده می شود که انسان در جستجوی شیء مطلوبی باشد، همان گونه که حضرت یعقوب(ع) به فرزندانش می گوید: «يا بُنَىَّ فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ». بعضی نیز تحسس را به معنی استراق سمع، و تجسس را به معنی جستجوی عملی در اسرار دیگران دانسته اند.

«تجسّس» بار منفى دارد و معمولا در مواردى گفته مى شود كه يك كار غير اخلاقى صورت مى گيرد. ولى «تحسّس» در جايى به كار مى رود كه انسان در جستجوى شىء مطلوبى باشد. چنانكه در داستان حضرت يوسف(عليه السلام) مى خوانيم كه حضرت يعقوب(علیه السلام) به فرزندانش دستور داد: «يا بُنَىَّ اِذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَ اَخِيْهِ وَ لا تَيْئَسُوا مِنْ رَوْحِ اللّهِ»(1)؛ (اى فرزندان من برويد و از يوسف و برادرش جستجو كنيد و از رحمت الهى مأيوس نشويد).
بعضى نيز گفته اند: تحسّس به معنى گوش دادن مخفيانه يا استراق سمع نسبت به سخنان ديگران است در حالى كه تجسّس، جستجوى عملى از اسرار و عيوب ديگران مى باشد. اين نكته قابل توجه است كه نهى از تجسّس در آيه سوره حجرات، هيچ قيد و شرطى ندارد، و اين نشان مى دهد اصل بر حرمت تجسّس به عنوان يك قاعده كلى است، و اگر در شرايط خاصى به خاطر اهداف مهمترى مجاز شمرده شود، عنوان استثناء خواهد داشت.(2)