آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

معصومين(ع) با تعابيری تکان دهنده به نهی از «سخن چينی» می پردازند، پيامبر(ص) در این رابطه می فرمایند: «بدترین افراد کسانی هستند که تلاش می کنند با سخن چينی بين دوستان جدايی بیفکنند و بر افراد پاك عيب جوئى مى كنند»، همچنین می فرمایند: «خداوند در قبر سخن چين آتشى مسلّط مى كند كه تا قيامت او را مى سوزاند و در آخرت نیز از عذاب الهى آسوده نخواهد شد». امام علی(ع) می فرماید: «سخن چينی پل شر و فساد است». طبق اين احادیث سخن چين روى بهشت را نخواهد ديد، مگر بواسطه توبه به جبران اعمال خویش بپردازد.

سخن چينى از زشت ترين پديده هاى شوم اجتماعى است كه ضمن آشفته ساختن جامعه، سرچشمه مفاسد بى شمار و حتى خون ريزى مى شود. در احاديث اسلامى مؤكداً از آن نهى شده و روايات تكان دهنده اى پيرامون آن وارد شده، از جمله:
1ـ رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در حديثى به اصحاب خود فرمودند: «اَلا اُنَبِّئُكُمْ بِشِرارِكُمْ»؛ (آيا شما را از بدترين افراد آگاه نسازم؟ عرض كردند: بلی اى رسول خدا)؛ فرمودند: «اَلْمَشّائُونَ بِالَنمِيمَةِ وَ الْمُفَرِّقُونَ بَيْنَ الاْحِبَّةِ اَلْباغُونَ لِلْبُراءِ الْمَعايِبِ»(1)؛ (آنها كسانى هستند كه براى سخن چينى تلاش مى كنند، و بين دوستان جدايى مى افكنند و بر افراد پاك عيب جوئى مى كنند).
2ـ امام باقر(عليه السلام) در این رابطه می فرمایند: «اَلْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى الْقَتّاتينِ اَلْمَشّائينَ بِالَّنمِيمَةِ»(2)؛ (بهشت به افراد قتّات كه تلاش در سخن چينى دارند حرام است). «قتّات» از ماده «قَت» (بر وزن شط) در اصل به معنى دروغ گفتن و استراق سمع نمودن است، خواه سخن چينى در آن باشد يا نباشد بنابراين قتّات كسى است كه مى خواهد مخفيانه از اسرار مردم باخبر شود و در ميان آنان افساد كند كه گاه توأم با سخن چينى نيز مى شود. در بعضى از روايات و كتب لغت، قتّات و نمّام به يك معنى تفسير شده است.
3ـ «ابوذر» در حديثی از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل کرده كه حضرت می فرمایند: «يا اَباذَرْ صاحِبُ الَّنمِيمَةِ لا يَسْتَريحُ مِنْ عَذابِ اللّهِ فِى الاْخِرَةِ»(3)؛ (شخص سخن چين در آخرت از عذاب الهى آسوده نخواهد شد).
4ـ پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در يكى از خطبه ها، و با تعبيری شديد درباره افراد سخن چين می فرمایند: «وَ مَنْ مَشى فى نَمِيمَة بَيْنَ اِثْنينِ سَلَّطَ اللّهُ عَلَيْهِ فِى قَبْرِهِ ناراً تُحْرِقُهُ اِلى يَوْمِ الْقِيامَةِ»(4)؛ (كسى كه در ميان دو نفر سخن چينى كند خداوند در قبرش آتشى مسلّط مى كند كه تا روز قيامت او را مى سوزاند).
5ـ در حديثى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل شده كه بنى اسرائيل در يكى از سال ها گرفتار خشكسالى و قحطى شديد شدند، حضرت موسى(عليه السلام) چندین مرتبه نماز استسقاء را اقامه کرد، لکن دعاى او مستجاب نشد، در فکر فرو رفت، که خداوند به او وحى فرستاد: «من دعاى تو و همراهانت را مستجاب نمى كنم، چرا كه در بین آنها فرد سخن چينى وجود دارد كه بر كار خود اصرار دارد، موسى(عليه السلام) عرض كرد پروردگارا آن مرد كيست؟ تا او را از جمع خود بيرون كنيم؟ خداوند فرمود: اى موسى من شما را از سخن چينى نهى مى كنم آيا ممكن است خودم نمّامى كنم [و سرّ آن گنهكار را فاش نمايم. در اين هنگام موسى دستور داد] همگى توبه كردند و باران نازل شد».(5)
6ـ امام صادق(عليه السلام) در حديثى می فرمایند: «اَرْبَعَةٌ لا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ اَلْكاهِنُ وَ الْمُنافِقُ وَ مُدْمِنُ الْخَمْرِ وَ الْقَتّاةُ وَ هُوَ النمّامُ»(6)؛ (چهار گروهند كه وارد بهشت نمى شوند: كاهن [آنها كه به دروغ از امور پنهانى و آينده خبر مى دهند و ادعاى آگاهى بر اسرار غيب دارند] و منافق و معتاد به مشروبات الكلى و قتّات يعنى نمّام).
7ـ اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حدیثی می فرمایند: «اَلَّنمامُ جِسْرُ الشَّرِّ»(7)؛ (سخن چين پل شرّ و فساد است).
8ـ آن حضرت در حديث ديگرى می فرمایند: «لاتَجْتَمِعُ اَمانَةٌ وَ نَمِيمَةٌ»(8)؛ (امانت و درستكارى با سخن چينى هرگز جمع نمى شود [شخص سخن چين خائن است]).
9ـ اين مجموعه را با حديث ديگرى از پيامبر(صلى الله عليه وآله) پايان مى دهيم هر چند در این زمینه احاديث بسياری وجود دارد، آن حضرت می فرمایند: «اِنَّ اَحَبَّكُمْ اِلَى اللّهِ الَّذِينَ يُؤْلَفُونَ وَ يَأْلِفُونَ وَ اِنَّ اَبْغَضَكُمْ اِلَى اللّهِ اَلْمَشّائُونَ بِالَنمِيمَةِ، اَلْمُفَرِّقُونَ بَيْنَ الاْخْوانِ»(9)؛ (محبوب ترين شما نزد خدواند كسانى هستند كه در ميان مردم الفت و دوستى ايجاد مى كنند و خودشان نيز محبت و دوستى را پذيرا مى شوند و مبغوض ترين شما نزد خداوند كسانى هستند كه سعى در سخن چينى داشته، و در ميان دوستان جدايى مى افكنند).
از مجموع اين احاديث به خوبى استفاده مى شود كه نمامى و سخن چينى از گناهان كبيره و بسيار خطرناك و سبب زیان و خسران در دنيا و آخرت می شود و كسانى كه مرتكب اين كار می شوند، در ميان دوستان و خانواده ها جدايى افكنده و هرگز روى بهشت را نخواهند ديد، مگر آن كه توبه كرده و به جبران اعمال خويش بپردازند.(10)