آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره قرار گرفتن در پرتگاه «تشبیه» هشدار داده می فرمايد: «گواهى مى دهم آن كس كه تو را به مخلوقاتت تشبيه كند و براى تو همانند آنها اعضاى مختلف قائل شود، هرگز در اعماق ضمير خود تو را نشناخته و يقين به اين حقيقت كه براى تو شبيه و نظيرى نيست در درون جانش قرار نگرفته است؛ و گويا سخن تابعان را نشنيده است! آن روز كه مى گويند: به خدا سوگند! ما در گمراهىِ آشكار بوديم كه شما را با پروردگار جهانيان برابر مى شمرديم». مراد امام(ع) اشاره به گمراهى گروه «مجسّمه» و كفر آنهاست كه براى خدا جسم و اعضاء و پيكر قايل بودند و ذات پروردگار را تا سر حدّ يك مخلوق ضعيف و ناتوان تنزّل داده بودند.

امام علي(عليه السلام) در خطبة 91 «نهج البلاغه» نسبت به قرار گرفتن در پرتگاه «تشبیه» هشدار می دهد و روى به درگاه خدا آورده، چنين عرض مى كند: ([خداوندا] گواهى مى دهم آن كس كه تو را به مخلوقاتت تشبيه كرده و براى تو همانند آنها اعضاى مختلف و مفاصل به هم پيوسته - كه به حكمتت در لابلاى عضلات پنهان گشته است - قائل شود، هرگز در اعماق ضمير خود، تو را نشناخته و يقين به اين حقيقت كه براى تو شبيه و نظيرى نيست در درون جانش قرار نگرفته است؛ و گويا سخن تابعان را - كه از رهبران گمراه خود [در قيامت] بيزارى مى جويند - نشنيده است! آن روز كه مى گويند: به خدا سوگند! ما در گمراهىِ آشكار بوديم كه شما را با پروردگار جهانيان برابر مى شمرديم)؛ «فَأَشْهَدُ أَنّ مَنْ شَبَّهَكَ بِتَبَايُنِ أَعْضَاءِ خَلْقِكَ، وَ تَلاَحُمِ(1) حِقَاقِ(2) مَفَاصِلِهِمُ الْمُحْتَجِبَةِ لِتَدْبِيرِ حِكْمَتِكَ، لَمْ يَعْقِدْ غَيْبَ ضَمِيرِهِ عَلَى مَعْرِفَتِكَ، وَ لَمْ يُبَاشِرْ قَلْبَهُ الْيَقِينُ بِأَنَّهُ لاَ نِدَّ لَكَ، وَ كَأَنَّهُ لَمْ يَسْمَعْ تَبَرُّؤَ التَّابِعِينَ مِنَ الْمَتْبُوعِينَ إِذْ يَقوُلوُنَ: تَاللهِ إِنْ كُنَّا لَفِى ضَلَالٍ مُبِينٍ إِذْ نُسَوِّيكُمْ بِرَبِّ الْعَالَمِينَ».(3)
اين جمله ها اشاره روشنى به گمراهى گروه «مجسّمه» يا «مشبّهه» و شرك و كفر آنهاست كه براى خدا جسم و اعضاء و پيكر و دست و پا و چشم و گوش قائل بودند و به خاطر گرفتار شدن در وادى تشبيه، ذات پاك پروردگار را تا سر حدّ يك مخلوقِ ضعيف و ناتوان و فانى و ناپايدار تنزّل داده بودند كه قرآن از آن - در همان آيه بالا كه در لابلاى كلام امام آمده است - به «ضَلَالٍ مُبِينٍ»؛ (گمراهى آشكار) تعبير كرده است.
امام(عليه السلام) مى فرمايد: اين گونه افراد نادان، در واقع گرفتار سه انحرافند: نخست اينكه، خدا را به درستى نشناختند و ديگر اينكه: به توحيد او قائل نيستند و سوم اينكه به آيات صريح «قرآن مجيد» گوش فرا نداده و از تعليمات اين كتاب آسمانى بيگانه اند و به همين دليل در «ضَلَالٍ مُبِينٍ» گرفتارند؛ ولى در قيامت كه حجاب ها كنار مى رود و حقايق، آفتابى مى شود؛ بزودى به اشتباه خود پى مى برند و رهبران گمراه و پيروانشان از يكديگر بيزارى مى جويند و اظهار ندامت و پشيمانى و شرمسارى مى كنند؛ امّا چه سود كه وقت آن گذشته است.(4)