آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در ارتباط با استفاده از تجارب دیگران به امام حسن(ع) می فرماید: «با تصميم جدى به استقبال امورى بشتاب كه انديشمندان و اهل تجربه تو را از طلب آن بى نياز ساخته، و زحمت آزمودن آن را كشيده اند تا نيازمند به طلب و جستجو نباشى و از تلاش بيشتر آسوده خاطر گردى». منظور امام(ع) اين است كه زندگى چيزى جز تجربه نيست و انسان عاقل به جاى اينكه همه چيز را خودش تجربه كند از تجارب ديگران استفاده مى كند بى آنكه هزينه اى براى آن بپردازد. بنابراين آيندگان با استفاده از تجارب پیشنیان به امورى دست مى يابند كه حتى نصيب پيشينيان نشده است و لذا آيندگان زندگی سعادتمندتري خواهند داشت.

امام علي(علیه السلام) در بخشی از نامه 31 «نهج البلاغه» كه به فرزندش امام حسن(علیه السلام) خطاب كرده پس از آن که علت نوشتن این نامه و سفارش ها را بیان می کند، می افزاید: (همه اينها براى آن است كه با تصميم جدى به استقبال امورى بشتابى كه انديشمندان و اهل تجربه تو را از طلب آن بى نياز ساخته، و زحمت آزمودن آن را كشيده اند تا نيازمند به طلب و جستجو نباشى و از تلاش بيشتر آسوده خاطر گردى)؛ «لِتَسْتَقْبِلَ بِجِدِّ رَأْيِكَ مِنَ الْأَمْرِ مَا قَدْ كَفَاكَ أَهْلُ التَّجَارُبِ بُغْيَتَهُ(1)‏ وَ تَجْرِبَتَهُ، فَتَكُونَ قَدْ كُفِيتَ مَؤُونَةَ الطَّلَبِ، وَ عُوفِيتَ مِنْ عِلَاجِ التَّجْرِبَةِ».
امام(عليه السلام) در اين بخش از سخنان خود به اهمّيّت استفاده از تجارب ديگران اشاره مى كند؛ زيرا زندگى چيزى جز تجربه نيست و انسان عاقل به جاى اينكه همه چيز را خودش تجربه كند و ضايعات و مشكلات آن را بپذيرد از تجارب ديگران استفاده مى كند و نتایج آزموده های آنان را در اختيار مى گيرد بى آنكه هزينه اى براى آن بپردازد. به تعبير ديگر همواره نسل هاى آينده از نسل هاى گذشته زندگی سعادتمندتری دارند؛ زیرا تجارب پيشينيان در اختيار آيندگان قرار گرفته و آنچه را آنها با زحمت فراوان به دست آورده اند آيندگان بدون زحمت در اختيار مى گيرند و تعبيرات امام(عليه السلام) «كُفِيتَ مَؤُونَةَ الطَّلَبِ وَ عُوفِيتَ مِنْ عَلَاجِ التَّجْرِبَةِ» همه اشاره به همين نكته است. لذا در پايان اين بخش از اندرزنامه مى فرمايد: (بنابراين آنچه از تجربيات نصيب ما شده، نصيب تو هم خواهد شد [بى آنكه زحمتى كشيده باشى]؛ بلكه شايد پاره اى از آنچه بر ما مخفى شده [با گذشت زمان و تجربه بيشتر] بر تو روشن گردد)؛ «فَأَتَاكَ مِنْ ذَلِكَ مَا قَدْ كُنَّا نَأْتِيهِ، وَ اسْتَبَانَ لَكَ مَا رُبَّمَا أَظْلَمَ عَلَيْنَا مِنْهُ».
اشاره به اينكه گاه تجربه پيشينيان به طور كامل در اختيار آيندگان قرار مى گيرد و آنها از آن بهره كامل مى برند و گاه پيشينيان در بعضى از مسائل، نيمى از راه را پيموده اند و نيم ديگر را آيندگان مى پيمايند و به امورى دست مى يابند كه حتى نصيب پيشينيان نشده بود.
سخنان امام(عليه السلام) در اين وصيّت نامه از موضع امامت و مقام عصمت نيست؛ بلكه به عنوان فردى دنياديده و تجربه كرده و دلسوز كه به فرزندش در برابر طوفانِ حوادث دنيا كمك مى كند تا از تجربياتش بهره گيرد و حتى گاه آنچه را او به تجربه نيافته، فرزندش آن را تكميل كند و به نتايج بهترى برسد.(2)