آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بى شك «مشورت» از اصول شناخته شده اسلام و امری مهم نزد همه عقلاى جهان است. به تعبیر روايات، مشورت عقل یک نفر را به عقل دیگران پيوند مى زند. ولی باید توجه داشت که مشورت، دارای شرايطى است كه اگر از آنها دور شود نه تنها مفيد نخواهد بود، بلكه گاه نتيجه معكوس مى دهد. از جمله اینکه مشورت بايد در امورى باشد كه مورد ترديد است؛ لذا اگر کسی بخواهد احكام و موضوعات مسلّم را مورد مشورت قرار دهند چه بسا باعث ترديد در اساس احكام الهى و وظايف مسلّم عقلى مى گردد.

بى شك مشورت از اصول شناخته شده اسلام و همه عقلاى جهان است و همان گونه كه در روايات وارد شده، عقل یک نفر را به عقل دیگران پيوند مى زند «مَنْ شاوَرَ الرِّجالَ شارَكَهُمْ في عُقُولِهِمْ»(1) ولى مشورت اركان و شرايطى دارد كه اگر از آنها دور شود نه تنها مفيد نخواهد بود؛ بلكه گاه نتيجه معكوس مى دهد. از جمله اینکه مشورت بايد در امورى باشد كه مورد ترديد و نفى و اثبات واقع مى شود و اگر مردم بخواهند احكام و موضوعات مسلّم را تحت مشورت قرار دهند چه بسا باعث ترديد در اساس احكام الهى و وظايف مسلّم عقلى مى گردد. مثلا بعد از آنكه اسلام را پذیرفتیم نمی توانیم مسئله حج يا حجاب که به عنوان دستورى قاطع و مورد اجماع مسلمين بلكه ضرورت دينى پذيرفته شده است را به رای بگذاریم و تصمیم بگیریم كه نحوه برگزارى حج و طرز پوشيدن حجاب چگونه باشد بهتر است؟ و بايد پذيرفت بخشى از مشكلاتى كه امروز دامان مسلمين را گرفته براى اين است كه جايگاه واقعى مشورت را فراموش كرده اند.
آنچه امام علی(عليه السلام) در خطبه 205 نهج البلاغه فرموده نمونه روشنى از اين مطلب است، آنجایی که «طلحه» و «زبير» مى خواستند سنّت رسول خدا در تقسيم مساوى اموال خراجيه، به رأى و مشورت گذارده شود و امام(عليه السلام) با اين امر مخالف فرمودند.(2)