آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

وصف «سلام» دارای دو معنی است که اگر به معني سلامت از هرگونه عيب و نقص باشد از صفات ذات است و اگر به معني سلامت مردم از ناحيه او و ترك ستم بر بندگان باشد از صفات فعل است. اما استفاده اين واژه در مورد خداوند، دارای مفهوم جامعی است مبنی بر این که خداوند، سالم از هر عيب و نقص و فنا و نيستى، سالم از ظلم بر بندگان و سلامت بخش و ایمنی دهنده است. این وصف الهی به انسان پیام می دهد که تو نیز چنان زندگى كن كه تمام مردم از دست و زبان تو در امنیت و سلامت باشند و با همه انسان ها در صلح و صفا باش.

يكى از «اسماء حُسنی» الهى كه دو معنی دارد و به اعتبار يكى، جزء صفات ذات و به اعتبار ديگرى جزء صفات فعل است وصف «سلام» مى باشد. «سلام» اگر به معني سلامت از هرگونه عيب و نقص و آفت باشد بازگشت به صفات ذات (بخش صفات سلبيه) مى كند و تقريباً هم‌ رديف «قدّوس» است؛ امّا اگر به معني سلامت مردم از ناحيه او و ترك هرگونه ستم بر بندگان و رعايت عدل و داد باشد، از صفات فعل است. رهروان راه او هيچ ترس و وحشتى از ظلم و ستم و اجحاف از ناحيه او ندارند: «هُوَ اللهُ الَّذِى لا إِلهَ إِلّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ»(1)؛ (او خداوند یگانه اى است که معبودى جز او نیست، حاکم و مالک اوست، از هر عیب منزّه است، به کسى ستم نمى کند، امنیّت بخش است).
واژه «سلام» معنى مصدرى دارد و گاه همين مصدر به معنى وصفى به كار مى رود. در صورت اوّل به گفته «مقاييس اللّغه» به معنى صحت و عافيت است و «اسلام» را از اين جهت اسلام گفته اند كه انسان را از امتناع در برابر فرمان حق باز مى دارد و او را به فرمانبردارى وا مى دارد و نيز «تحيت» را «سلام» مى گويند؛ چون دعا براى سلامت است.
واژه «سلام» به معنى صلح نيز به كار مى رود؛ زيرا در آن سلامت از خونريزى و جنگ است، پيش خريد كردن چيزى را «سَلَم» مى نامند از اين جهت كه خريدار با اين كه جنس را دريافت نداشته از تسليم قيمت امتناع نمي ورزد، به نردبان نيز «سُلَّم» مى گويند؛ زيرا به وسيله آن انسان به طور سالم از نقاط مرتفع بالا و پائين مى رود. به هر حال اين واژه هنگامى كه درباره خداوند به عنوان وصفى از اوصاف او به كار مى رود معانى مختلفى دارد: بعضى گفته اند: به معنى كسى است كه از هرگونه عيب، نقص، فناء و نيستى كه دامن مخلوقات را مى گيرد منزّه است.(2) بعضى گفته اند: به معنى كسى است كه با امنیت و بدون اذيت و آزار با تو روبرو مى شود.(3) بعضى گفته اند: به معنى وجودى است كه سلامت و آرامش و امنيت را به ديگران مى بخشد.(4) ولى هيچ دليلى ندارد كه ما اين وصف را محدود به يكى از معانى فوق كنيم؛ بلكه مفهوم وسيع و گسترده و جامعى دارد كه همه اين معانى را در بر مى گيرد، او سالم از هر عيب و نقص، سالم از فنا و نيستى، سالم از ظلم و ستم بر بندگان و سلامت بخش است.
پيام اين توصيف از يك سو احساس آرامش و امنيت از عدل خدا است و توجّه به پرهيز از اعمالى است كه سلامت روح و جسم انسان را بر باد مى دهد. از سوى ديگر متخلّق شدن به اين وصف الهى به انسان مى گويد: چنان زندگى كن كه تمام مردم از دست و زبان تو در امن و امان و سلامت باشند و نيز با همه انسان ها در صلح و صفا باش.(5)