آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

انسان موحد همچنان که خالق خویش را تنها خدای یکتا می داند، او را تنها مربی و رازق خویش دانسته و حوائج خود را از او می طلبد. درخواست حاجت – اعم از دنیوی و اخروی- از خداوند متعال نه تنها ناپسند نیست؛ بلکه از شئون توحید بوده و مورد سفارش قرآن کریم در آیات متعددی است. طبق بیان قرآن، پیامبران الهی نیز از خداوند متعال درخواست هایی دنیوی داشته اند.

توحید و اعتقاد به یگانگی خدا دارای ابعاد مختلفی همچون توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید افعالی و توحید عبادی است. انسان موحد همچنان که خالق خویش را تنها خدای یکتا می داند، جمیع شئون وجودی خویش را نیز وابسته به دوام فیض الهی دانسته؛ او را تنها مربی و رازق خویش می داند و حوائج خود را از او درخواست می کند.
در آیات متعددی از قرآن نیز خدای متعال بندگانش را به طلب حاجت از خود فرا می خواند و می فرماید: «ادْعُونى‏ اسْتَجِبْ لَكُمْ»(1)؛ (مرا بخوانيد، تا دعاى شما را مستجاب كنم)، یا: «وَاذا سَئَلَكَ عِبادى‏ عَنّى‏ فَانّى‏ قَريبٌ اجيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ اذا دَعانِ»(2)؛ (و هنگامى كه بندگان من، از تو در باره من سؤال كنند، [بگو:] من نزديكم! دعاى دعا كننده را، به هنگامى كه مرا مى‏ خواند، پاسخ مى‏ گويم).
از آنجا که خداوند این دنیا را عالم نیاز قرار داده و انسان برای بقا و تکامل جسمانی و روحانی خود مکلف به برطرف کردن نیازهای خود می باشد لذا یکی از اقدامات انسان های مؤمن برای نزول نعمت های الهی ـ اعم از نعمت های دنیوی و اخروی ـ دعا و طلب آن از خدای متعال است.
ما به دعا و طلب حاجت از خداوند متعال هم برای دنیا و هم برای آخرت توصیه شده ایم. خداوند در آیات 200 و 201 و 202 سوره بقره می فرماید: (بعضى از مردم مى ‏گويند: خداوندا! به ما در دنيا، [نيكى] عطا كن! ولى در آخرت، بهره ‏اى ندارند. و بعضى مى ‏گويند: پروردگارا! به ما در دنيا [نيكى] عطا كن! و در آخرت نيز [نيكى] مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه دار! آنها از كار [و دعاى] خود، نصيب و بهره‏ اى دارند و خداوند، سريع الحساب است.)؛ «فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَ‌بَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَ‌ةِ مِنْ خَلَاقٍ؛ وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ رَ‌بَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَ‌ةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ‌؛ أُولَـٰئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِّمَّا كَسَبُوا وَاللَّـهُ سَرِ‌يعُ الْحِسَابِ». همچنین در آیه 35 سوره ص در رابطه با دعای حضرت سلیمان (علیه السلام) به درگاه خدا می خوانیم: «قالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَ هَبْ لِي مُلْكاً لا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِي إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّاب»؛ (گفت: پروردگارا! مرا ببخش و حكومتى به من عطا كن كه بعد از من سزاوار هيچ كس نباشد، كه تو بسيار بخشنده ‏اى). در اینجا می بینیم که حضرت سلیمان(علیه السلام) حاجتی مربوط به امور دنیا را – نوع خاصی از حکومت - از خداوند متعال طلب می کند.
همچنین خداوند در ذکر مناجات بنده مقرب خویش، حضرت زکریا در شش آیه ابتدای سوره مریم می فرماید: «كهيعص؛ ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا؛ إِذْ نادى‏ رَبَّهُ نِداءً خَفِيًّا؛ قالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ الْعَظْمُ مِنِّي وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْباً وَ لَمْ أَكُنْ بِدُعائِكَ رَبِّ شَقِيًّا؛ وَ إِنِّي خِفْتُ الْمَوالِيَ مِنْ وَرائِي وَ كانَتِ امْرَأَتِي عاقِراً فَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا؛ يَرِثُنِي وَ يَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَ اجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا»؛ ([اين] يادى است از رحمت پروردگار تو نسبت به بنده ‏اش زكريا؛ در آن هنگام كه پروردگارش را در خلوتگاه [عبادت] پنهان خواند. گفت: پروردگارا! استخوانم سست شده و شعله پيرى تمام سرم را فراگرفته و من هرگز در دعاى تو، از اجابت محروم نبوده‏ ام!؛ و من از بستگانم بعد از خودم بيمناكم [كه حق پاسدارى از آيين تو را نگاه ندارند]! و [از طرفى] همسرم نازا و عقيم است. تو از نزد خود جانشينى به من ببخش؛ كه وارث من و دودمان يعقوب باشد و او را مورد رضايتت قرار ده!). در اینجا نیز حضرت زکریا(علیه السلام) به عنوان یکی انبیای الهی درخواست فرزند و دودمان داشتن را که حاجتی دنیوی است از خدا طلب می کند.
به هر حال درخواست امور دنیوی از خداوند متعال نه تنها هیچ اشکال و ایراد و نقصی ندارد بلکه موضوعی است توسط بزرگان دینی نیز مورد توصیه قرار گرفته است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: «برای هر حاجتی که دارید حتی اگر بند کفش باشد، دست خواهش به سوی خدای عزوجل دراز کنید زیرا تا او، آن را آسان نگرداند، آسان نشود.(3) همچنین در حدیثی قدسی نیز نقل شده است که خداوند به موسی، وحی فرمود: «يَا مُوسَى سَلْنِي كُلَّ مَا تَحْتَاجُ إِلَيْهِ حَتَّى عَلَفَ شَاتِكَ وَ مِلْحَ عَجِينِك‏»(4)؛ (ای موسی! هر چه نیاز داری از من بخواه حتی علوفه گوسفند و نمک خمیرت را).
بنابراین درخواست حاجت از درگاه الهی ـ هر چند که حاجات دنیوی باشند ـ خود از شئون توحید محسوب می گردد. چرا که دنیا و آنچه در آن است از نعمت های الهی است. البته در این میان باید سعی شود که تنها به بیان و درخواست حاجات دنیوی اکتفاء نشود؛ بلکه حاجات اخروی را نیز در کنار حاجات دنیوی خویش از خدای متعال طلب کنیم؛ تا زندگی دنیوی ما در راستای زندگی و حیات اخروی قرار گیرد.