آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

واژه «كریم» از ماده «کرم»، که به گفته «راغب» اگر وصف انسان باشد به معنى اخلاق پسنديده اى است كه از او ظاهر مى شود و اگر توصيف خدا باشد به معنى احسان و انعام آشكار اوست. مفسّران در تفسير واژه «كريم» به عنوان وصف خداوند، تعبيرات مختلفى دارند كه دليل خاصى بر هيچ كدام از تفسيرها نداريم؛ امّا چون كَرمِ خداوند كامل ترين نوع كرم است، همه آن مفاهيم در آن جمع است. اين واژه در قرآن، گاه وصف روزى قرار گرفته، گاه وصف فرشتگان و گاه وصف عرش و گاه وصف قرآن و هر يك از اين امور داراي نوعی كرامت و ارزش والا است.

واژه «كريم» از ماده «كَرَم» به گفته «مقاييس اللّغه» به معنى شرافت و ارزش ذاتى يا اخلاقى است و لذا به ابرهاى بارانزا، «كريم» و به زمين حاصل‌خيز، «مَكْرمه» گفته مى شود. «راغب» نيز مى گويد: اگر واژه «كرم»، وصف انسان باشد به معنى اخلاق و افعال پسنديده اى است كه از او ظاهر مى شود و اگر توصيف خدا باشد به معنى احسان و انعام آشكار او است.
مفسّران در تفسير واژه «كريم» هنگامى كه به عنوان وصف خداوند ذكر شود، تعبيرات مختلفى دارند: بعضى گفته اند: «كريم»، بخشنده اى است كه تمام افعال‌اش احسان است و انتظار هيچ سودى در مقابل احسان خود ندارد. بعضى ديگر گفته اند: «كريم» كسى است كه متاع قليل را مى پذيرد و جزاى كثير در برابر آن مى دهد. بعضى گفته اند: «كريم» كسى است كه عطايش هرگز پايان نمى گيرد. بعضى نيز گفته اند: «كريم» كسى است كه هم آنچه بر او لازم است مى بخشد و هم آنچه بر او لازم نيست. البتّه دليل خاصى بر هيچ يك از اين تفسيرها نداريم، امّا از آنجا كه كَرَم خداوند كامل‌ ترين نوع كرم است، همه اين مفاهيم (و غير آنها) در آن جمع است.
اين نكته نيز قابل توجّه است كه اين واژه در قرآن مجيد، گاه وصف روزى قرار گرفته، مانند: «رِزْقٌ كَرِيمٌ»(1)؛ (روزى پر ارزشى است) و گاه وصف فرشتگان: «مَلَكٌ كَريْم»(2) و گاه وصف عرش: «رَبُّ الْعَرْشِ الْكَريْمِ»(3) و گاه وصف قرآن: «اِنَّهُ لَقُرآنٌ كَرْيْمٌ»(4) و هر يك از اين امور داراي نوعي كرامت و ارزش والا است.(5)