آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

روشن است كه منظور از عدم وجود مثل اين است كه براى ذات خدا و صفات و افعال او مثل و مانندي وجود ندارد؛ چرا كه ذات او واجب الوجود و صفات او نامتناهى و افعال او نيز چنين است. درست است كه صفاتى همچون «سميع» و «بصير»، بر خدا و خلق اطلاق مى شود؛ اما انسان و جاندارانى كه داراى چشم و گوش هستند تنها قسمت هاى محدودى از رنگ ها و امواج صوتى را درك مى كنند و در علوم امروز ثابت شده امواج صوتى كه گوش هاى انسان و حيوانات قادر به درك آن نيست بسيار بيش از آن مقداري است كه مى تواند درك كند.

قرآن در سوره «شوري» بعد از آن كه خدا را توصيف به عدم وجود مثل و مانند مى كند، او را به دو وصف شنوا و بينا توصيف كرده و مى فرمايد: (هیچ چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست)؛ «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ ۖ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ». روشن است كه منظور از عدم وجود مثل و مانند براى خدا هم از نظر ذات، و هم صفات و هم افعال است؛ چرا كه ذات او واجب الوجود و صفات او نامتناهى، و افعال او نيز چنين است؛ و اين كه بعضى از مفسّران پنداشته اند كه خداوند شبيه و مانندى در ذات ندارد، و امّا در صفات شبيه دارد اشتباه است.
درست است كه صفاتى همچون «عالم» و «قادر» و «سميع» و «بصير»، بر خدا و خلق اطلاق مى شود - لذا بعضى از مفسّران از آيه فوق معنى حصر فهميده اند؛ يعنى فقط خداوند «سميع» و «بصير» است، و اين به خاطر آن است كه «سميع» به معنى واقعى كلمه، و همچنين «بصير» به معنى مطلق كه از تمام اصوات و ديدنى ها آگاه و باخبر باشد فقط خدا است - لکن انسان و ساير جاندارانى كه داراى چشم و گوش هستند تنها قسمت هاى محدودى از رنگ ها و امواج صوتى را درك مى‌ كنند و طبق آنچه در علوم امروز ثابت شده امواج صوتى كه گوش‌ هاى انسان و حيوانات قادر به درك آن نيست بسيار بيش از آن است كه مى‌ تواند درك كند؛ و همچنين در مورد رنگ‌ ها و ديدنى‌ ها.(1)