آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

معیار انتصاب «نوّاب اربعه» از سوي امام زمان(عج) عبارت بود از: تقيه و رازدارى در حد بالا، صبر و استقامت بسيار عالي و ممتاز، داشتن فهم و درايت بالاتر نسبت به ديگران و حساس نبودن حكومت نسبت به آنان.

امامان معصوم(عليهم السلام) بر اساس حكمت رفتار مى كردند و قطعاً در عزل و نصب ها يك سرى معيارها و ملاك هايى را مد نظر داشتند. امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) نيز از اين قاعده مستثنی نبودند. ايشان در انتصاب «نوّاب اربعه» معيارهايي را مورد توجه قرار داده اند كه عبارتند از:
1. تقيه و رازدارى در حد بالا
سفير اول حضرت، عثمان بن سعيد براى رعايت تقيه مى كوشيد تا خود را از بازرسى هاى رژيم عباسى دور نگه دارد. او بدين منظور در هيچ بحث و مجادله مذهبى يا سياسى به صورت آشكار درگير نمى شد.(1) حسين بن روح نيز در راستاى رعايت و حفظ تقيه يكى از خدمتگزاران خود را تنها به اين دليل كه معاويه را لعن نمود عزل و اخراج كرد.(2)
2. صبر و استقامت بسيار عالى و ممتاز
عده اى از ابوسهل نوبختى پرسيدند: «چرا تو نايب خاص حضرت نشدى؟ او در جواب گفت: آنان [امامان(عليهم السلام)] بهتر از همه مى دانند كه چه كسى لايق اين مقام است. من آدمى هستم كه با دشمنان رفت و آمد دارم و با آنان مناظره مى كنم. اگر آنچه را كه ابوالقاسم حسين بن روح درباره امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه) مى داند من مى دانستم شايد در بحث هايم با دشمنان آن گاه كه جدال و لجاجت آنان را مى ديدم، مى كوشيدم تا دلايل بنيادى را بر وجود امام(عليه السلام) ارائه دهم و در نتيجه محل اقامت او را برملا مى ساختم؛ اما اگر ابوالقاسم حسين بن روح، امام(عليه السلام) را زير عباى خود پنهان داشته باشد و بدنش را با قيچى قطعه قطعه كنند تا امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه) را نشان دهد هرگز عباى خود را كنار نمى زند و امام را نشان نمى دهد».(3)
3. فهم و درايت بالاتر آنها نسبت به ديگران
شيخ طوسى در كتاب «الغيبة» به فهم و درايت آنان اشاره كرده است.(4)
4. حساس نبودن حكومت نسبت به آنان
امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه) در انتخاب نايبان خاص خود از افرادى استفاده مى كردند كه در دستگاه ظالمان عباسى نسبت به آنها حساسيتى نباشد؛ چون نيابت خاص كارى بود بسيار مخفى و مبهم و مهم؛ لذا هر يك از آنان داراى شغل بوده و كاسبى مى كرده اند تا شناخته نشوند.(5)