آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برخی با طرح سخن امام علی(ع) درباره نقصان سهم ارث زنان نسبت به مردان، این حدیث را ظلم به زن دانسته و آن را با کرامت وی سازگار نمی دانند. اما این ادعا صحیح نیست چرا که اولا عمده مخارج زندگی مشترک بر عهده مرد است؛ از قبیل نفقه، مهریه و ...، لذا این مخارج منابع عظیم مالی را می طلبد. در ثانی باید توجه داشت که زن همانند مرد همراه با تمام طبقات ارث، حضور حقوقی دارد و در تمامی مراتب طبقه بندی شده سهم خود را اخذ می کند. ضمن این که این طور نیست که سهم زن از ارث دائماً کمتر از مرد باشد بلکه گاهی مساوی با مرد و گاهی هم بیشتر از سهم مرد است.

امیرمؤمنان(علیه السلام) درباره زنان می فرماید: «إِنَّ النِّسَاءَ نَوَاقِصُ الْإِیمَانِ نَوَاقِصُ الْحُظُوظِ... أَمَّا نُقْصَانُ حُظُوظِهِنَّ فَمَوَارِیثُهُنَّ عَلَى الْأَنْصَافِ مِنْ مَوَارِیثِ الرِّجَال»(1)؛ (همانا زنان دارای نقصان ایمان و نقصان بهره ها [ارث] می باشند... و امّا نقصان بهره آن ها، به همین جهت است که ارث آنان نصف ارث مردان است...). اشکال شده که این حدیث با کرامت زن سازگاری ندارد.

برای بیان پاسخ لازم است چند نکته را یادآوری نماییم تا موضوع روشن شده و کسی گمان نبرد که در این موضوع به زن ظلم شده است:

نکته اول این است که باید دانست عمده مخارج زندگی مشترک بر عهده مرد است؛ از قبیل نفقه عیال، اعم از مسکن و لباس و خورد و خوراک، مهریه به عهده شوهر است، دیه خطایی بر عهده اقوام مرد قاتل است و بر زنان توزیع نمی گردد، و نمونه هایی دیگر از مخارجی که بر دوش مرد سنگینی می کند و اقتضای داشتن منبع مالی عظیمی را می نماید، مخارجی که غالب زنان به آن مبتلا نیستند.

در ثانی باید توجه داشت که زن همانند مرد همراه با تمام طبقات ارث، حضور حقوقی دارد و در تمامی مراتب طبقه بندی شده سهم خود را اخذ می کند. ضمن این که این طور هم نیست که سهم زن از ارث دائماً کمتر از مرد باشد بلکه گاهی با مرد مساوی است و گاهی کمتر از آن و زمانی نیز بیشتر از سهم مرد می باشد؛ مثلا زمانی که میت فرزند داشته باشد به همراه پدر و مادر، که در این صورت سهم هر کدام از پدر و مادر یک ششم است و سهم مساوی از ارث می برند. و مورد دیگر برادر و خواهر مادری میت است که به اندازه مساوی ارث می برند. و امّا موردی که سهم زن بیش از سهم مرد می باشد در آن جاست که میت غیر از پدر و دختر وارث دیگری نداشته باشد که در این مورد یک ششم برای پدر است و بقیه برای دختر می باشد.(2)