آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شهاب الدین ابوعمر احمد بن محمد بن عبد ربه بن حبیب بن حدیربن سالم قرطبى اندلسى (246 ـ 328 ق) یکى از شعرا (ادباء) و مورخان مهم اهل سنت مى باشد که در «قرطبه» متولد شده و در همان جا وفات کرد. ابتدا در نزد پدرش محمد بن عبد ربه و برادرش ابوبکر یحیى به تعلیم قرآن، حدیث، و علوم مقدماتى پرداخت و سپس از حضور استادانی مثل بقى بن مخلّد، خشنى، محمد بن عبدالسلام، محمد بن وضّاح بهره برد و توانست در کمتر زمانى به مقامات علمى شایان توجهى در زمینه فقه، حدیث، تاریخ و ادب نایل شود و از شهرت فراوانى بر خوردار گردد.

شهاب الدین ابوعمر احمد بن محمد بن عبد ربه بن حبیب بن حدیربن سالم قرطبى اندلسى (246 ـ 328 ق) یکى از شعرا (ادباء) و مورخان مهم اهل سنت مى باشد که در «قرطبه» متولد شده و در همان جا وفات کرد. ابتدا در نزد پدرش محمد بن عبد ربه و برادرش ابوبکر یحیى به تعلیم قرآن، حدیث، و علوم مقدماتى پرداخت و سپس از حضور استادانی مثل بقى بن مخلّد، خشنى، محمد بن عبدالسلام، محمد بن وضّاح بهره برد و توانست در کمتر زمانى به مقامات علمى شایان توجهى در زمینه فقه، حدیث، تاریخ و ادب نایل شود و از شهرت فراوانى بر خوردار گردد. او در جوانى دنیا گرایى و لذت طلبى شدیدى داشت اما در اواخر عمرش از این امر پشیمان شده و توبه کرد و دیوان شعر مفصلى با نام ممحّصات یا محمّصات (یعنى زُداینده ها) سرود. تنها شاگرد وى که از او نامى مانده است «عائذى» مى باشد.

عقیده و مذهب ابن عبد ربه:

درباره مذهب و عقیده این دانشمند اطلاع چندانى در منابع وجود ندارد، اما عده اى او را مالکى مذهب (در فقه) دانسته اند و از عقاید او سخنى به میان نیاورده اند. برخى از مورخان و تراجم نویسنان مثل ابن کثیر با بررسى نوشته هاى او ادعا کرده اند او على رغم اینکه از موالى (یعنى اجدادش از آزاد شدگان) بنى امیه بوده، آنان را ردّ و نفرین کرده و گرایش زیادى به تشیع داشت. این در حالى است که او کتابى در زمینه خلفاى چهارگانه نوشته و معاویه را به عنوان خلیفه چهارم ذکر کرده و هیچ نامى از على بن ابى طالب (علیه السلام) به عنوان خلیفه به میان نیاورده است! بنابرین، ادعاى تشیع او ادّعایى بى مورد است. او نسبت به شیعه، نظراتى را در کتابش ذکر و نقل کرده است که نشانه دشمنى او با شیعیان و حتى با بزرگان آنان مى باشد. چرا که شیعه را شر و شوم، و حتى یهود امت اسلام دانسته است.

ابن عبد ربه بر خلاف کتاب  مورد اشاره در کتاب «العقد الفرید»، امیرالمومنین (علیه السلام) را به عنوان خلیفه چهارم یاد و درباره شخصیت آن حضرت مطالبی را نقل کرده است. همچنین بسیارى از حوادث و وقایع مهم تاریخ صدر اسلام و همسو با عقاید شیعه امامیه، مثل ماجراى سوزاندن در خانه دختر پیامبر (صلى الله علیه وآله) توسط عمر (به دستور ابوبکر) را نقل کرده است. وى در معرفى بزرگان شیعه مثل سید ابو عامر حمیرى و دیگران کوتاهى نکرده و به نقل مطالب مفیدى از آنان پرداخته است.

مقام علمی ابن ربه:

اعتبار علمى او در نزد علماى اهل سنت چنان زیاد است که على رغم عدم نقل سند بسیارى از مطالب در کتابش، به مطالب و احادیث کتاب او استناد و ارجاع مى دهند؛ از این جهت منبع مناسبى براى احتجاج علماى شیعه به شمار مى رود.

ابن عبد ربه کتاب هاى زیادى نوشته است که تنها دو کتاب از او به جا مانده و در دست است:

الممحّصات (یا المحمّصات) که کتاب شعر است و العقد الفرید که در هشت مجلد به چاپ رسیده است.