آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

محمد بن طیّب بن محمد بن جعفر ابوبکرباقلانى، قاضى اشعرى (338 ـ 403 ق) یکى از بزرگان اشاعره بود که ریاست مکتب اعتقادى اشاعره در اواخر قرن چهارم را به عهده داشت. وى به عنوان یکى از سران مهم مکتب اشعرى بود که متکلمى بى نظیر در زمان خود به شمار مى رفت، او در بصره متولد شد، و پس از سکونت در بغداد و فعالیت‌های فراوان علمى در زمینه عقاید (کلام) اشعرى در آنجا وفات یافت.

محمد بن طیّب بن محمد بن جعفر ابوبکر باقلانى، قاضى اشعرى (338 ـ 403 ق) یکى از بزرگان اشاعره بود که ریاست مکتب اعتقادى اشاعره در اواخر قرن چهارم را به عهده داشت او در بصره متولد شد، و پس از سکونت در بغداد و فعالیت‌های فراوان علمى در زمینه عقاید (کلام) اشعرى در آنجا وفات یافت.
وى به عنوان یکى از سران مهم مکتب اشعرى بود که متکلمى بى نظیر در زمان خود به شمار مى رفت.
اساتید باقلانی:
او در بغداد و سایر شهرهاى اسلامى از اساتید فراوانى بهره برد. ابوبکر احمد بن جعفر بن مالک قطیعى، ابو محمد عبدالله بن ابراهیم ابن ماسى، ابو احمد حسین بن على تمیمى نیشابورى، ابو عبد الله محمد بن احمد بن محمد بن یعقوب ابن مجاهد محمد بن خفیف ابوعبدالله شیرازى، ابوالحسن باهلى، و محمد ابهرى مالکى.
شاگردان باقلانی:
باقلانى شاگردان زیادى نیز در زمینه کلام اشعرى تربیت کرده بود: قاضى عبدالوهاب بن على بن نصر، موسى بن عیسى ابوعمران فاسى، ابوجعفر محمد بن احمد سمنانى، ابوبکرخوارزمى، ابوالفضل مقری، ابوعلى بن شاذان، ابوالقاسم ازهرى، على بن عیسى بن سلیمان ابوالحسن فارسى، ابوذرهروى، حسین بن حاتم اذرى، ابو محمد عبدالله بن محمد لبّان اصفهانى.
وى به دلیل داشتن جامعیت علمى ویژه در زمان خود، مورد توجه برخى از سلاطین حکومت شیعى آل بویه مثل عضد الدوله قرار گرفته بود؛ به طورى که عضد الدوله او را به عنوان قاضى القضاه شیراز نصب کرد و حتى او را به عنوان سفیر و فرستاده ویژه خود به سرزمین روم فرستاد.
عقیده اعتقادی و فقهی باقلانی:
او که معتقد به عقاید اشعرى بود و در این عقیده نیز تعصب خاصى داشت، با برخى از بزرگان شیعه مثل امام المتکلّمین ابن معلم معروف به «شیخ مفید (رضی الله عنه)» مجادلات جاهلانه و کینه توزانه اى داشت؛ به گونه اى که به آنان ناسزا گفته و آنها را تکفیر مى کرد. عقاید او درباره صفات زاید الهى!، سهو النبى، کافر دانستن شیعیان، رد حدیث طیرمشوىّ (حدیثى که مى گوید، پیامبر دعاکرد که خداوند کسى را که بیشتر دوست دارد براى خوردن پرنده بریان شده با او هم سفره کند و حضرت على (علیه السلام) به خدمتش وارد شد) زبان زد و مشهور است. او در ردّ نظرات و عقاید شیعه، معتزله، خوارج، و جهمیّه کتاب هاى فراوانى نوشته است.
او از لحاظ فقهى پیرو مذهب شافعى بود؛ اما عده‌ای از مورخان او را در طبقات مذهب مالکى نوشته و ریاست فرقه مالکیه را در زمان وى به او رسانده اند.
افراد همنام باقلانی:
اشخاص دیگرى نیز با همین نام باقلانى وجود دارد که نباید با وى اشتباه گردد، مثل ابوبکر عبدالله بن منصور باقلانى، ابوبکر محمد بن على بن حرّانى باقلانى و ابوغالب باقلانى.

کتاب های باقلانی:

باقلانی کتاب‌هایی در تقویت عقاید اشعرى و رد نظرات سایر مذاهب مثل شیعه نوشته است؛ که مهمترین آن عبارتند از:
1 ـ هتک الاستار و کشف الاسرار؛ باقلانى آن را در ردّ و ابطال کتاب «البلاغ الاعظم و الناموس الاکبر» نوشته است که توسط یکى از علماى فرقه باطنیه مصر به نام جوهر بن عبدالله تالیف شده بود؛ البته دلیل عمده نوشتن این کتاب توسط باقلانى ردّ افضلیّت امام على (علیه السلام) بر سایر خلفا و صحابه بوده است.
2 ـ تمهید الدلائل، نام اصلى آن تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل است این کتاب، کتابى کلامى است که درباره مسائل مختلف عقاید اشاعره بحث کرده و عقاید شیعه و معتزله را ابطال نموده است.
3 ـ البیان عن الفرق بین المعجزه و الکرامه که در مقام ردّ نظر شیعیان و معتزله متاخر مثل ابوالحسین بصرى درباره جائز بودن صادر شدن معجزه از انسان‌های وارسته در امت اسلام مثل ائمه (علیهم‌ السلام) نوشته شده است.
4 ـ اعجاز القرآن، که براى بررسى مسئله معجزه از نظر خودش نوشته و در آن عقاید شیعه درباره کرامت و معجزه را ردّ و ابطال کرده است.
5 ـ التمهید فى الرد على الملحده و المعطله و الخوارج و المعتزله، او این کتاب را در رد نظرات شیعه و سایر مذاهب که در مواردى با عقاید اشاعره مخالف است نوشته است.
6 ـ الانصاف، کتابى در باب مسائل مختلف کلامى است.
7 ـ دقائق الکلام. 8 ـ الملل و النحل. 9 ـ هدایه المسترشدین. 10 ـ الاستبصار. 11 ـ مناقب الائمّه.