آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ابوجعفر احمدبن محمدبن خالد بن عبدالرحمن بن محمدبن علی برقی (؟ ـ 280ق) یکی از برجسته ترین و مهمترین راویان شیعه است که مورد توجه و قبول علمای شیعه و سنی بوده است. او در راس دانشمندان تاریخ، حدیث، تفسیرقرآن، رجال و فقه اهل بیت در قرن سوم هجری بود. برقی در قم متولد شد و در همانجا رشد کرد و به تحصیل پرداخت، وی و پدرش محمد بن خالد برقی از اصحاب و شیعیان امام رضا(ع) بودند. پس از شهادت زید بن علی توسط یوسف بن عمر بن ثقفی (والی عراق) پدر بزرگ او به همراه نزدیکانش به قم گریخته و در منطقه ای به نام برق رود یا برقه ساکن شدند، او در نهایت در شهر قم وفات یافت.

ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد بن عبدالرحمن بن محمد بن علی برقی (؟ ـ 280ق) یکی از برجسته ترین و مهمترین راویان شیعه است که مورد توجه و قبول علمای شیعه و سنی بوده است. او در رأس دانشمندان تاریخ، حدیث، تفسیرقرآن، رجال و فقه اهل بیت در قرن سوم هجری بوده و به دلیل شیعه بودن توسط بعضی از علمای اهل سنت مثل یاقوت حموی تضعیف شده است.ا لبته عده ای از علمای شیعه نیز او را تضعیف کرده اند که به دلیل برداشت خاصّ آنها از موضوع غلوّ بوده است. و به دلیل اینکه برقی توسط احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی به اتهام روایت از غالیان و ضفعاء از قم اخراج شده بود، او را ضعیف دانستند با این حال آثار او در میان علمای پس از قرن چهار رواج یافته و بسیاری از روایات او (در کتاب‌ هایش) توسط مولفان کتب اربعه نقل شده است و متاخران از محققین رجالی، او و بسیاری از تضعیف شدگان توسط آن علماء را تعدیل کرده و به کتاب‌ هایشان اهمیت داده اند. او حتی در سند احادیث اهل سنت نیز واقع شده است.
برقی در قم متولد شد و در همانجا رشد کرد و به تحصیل پرداخت، وی و پدرش محمد بن خالد برقی از اصحاب و شیعیان امام رضا(ع) بودندپس ا .ز شهادت زید بن علی توسط یوسف بن عمر بن ثقفی (والی عراق) پدر بزرگ او به همراه نزدیکانش به قم گریخته و در منطقه ای به نام برق رود یا برقه ساکن شدند، او در نهایت در شهر قم وفات یافت.
وی از محضر راویان و دانشمندان بزرگی استفاده برده که غالباً از شاگردان و اصحاب امام رضا، امام جواد و امام هادی(علیهم السلام) به شمار می روند.

اساتید احمد بن خالد برقی:

1ـ پدرش محمد بن خالد برقی که از شاگردان و اصحاب امام کاظم و امام رضا(علیهما السلام) بود؛ 2ـ ابو اسحاق ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی (م283ق) صاحب کتاب الغارات؛ 3ـ ابوعبدالرحمن عرزمی؛ 4ـ ابراهیم بن اسحاق نهاوندی معروف به ابراهیم عجمی؛ 5ـ ابوعلی حسین بن فرج بن ابی قتاده بغدادی؛ 6ـ ابو سمینه محمد بن اسماعیل قرشی؛ 7ـ احمد بن محمد بن ابی نصر؛ 8ـ ابو عبدالله جامورانی رازی؛ 9ـ ابراهیم ابن قتیبه اصفهانی؛ 10ـ ابو الخزرج حسن بن زبرقان قمی؛ 11ـ حسن بن عباس حریشی؛ 12ـ ابو محمد سلیمان بن جعفرجعفری (از نوادگان جعفر طیار)؛ 13ـ امیه بن عمرو شعیری کوفی؛ 14ـ حسین بن حسن فارسی؛ 15ـ اسماعیل بن ابان الحناّط و ... .
اساتید او به بیش از هشتصد و سی نفر می رسد.
برقی درطول عمر پر فراز و نشیب خود شاگردان فراوانی را نیز تربیت کرده است که از طریق او به نقل احادیث و معارف اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) پرداخته اند.

شاگردان احمد بن خالد برقی:
احمد بن ادریس قمی؛ 2ـ علی بن ابراهیم قمی؛ 3ـ شیخ ابوجعفر محمد بن جعفر بن احمد ابن بطه قمی؛ 4ـ ابو الحسین احمدبن فارسی بن زکریا قزوینی رازی؛ 5ـ علی بن محمد بن عبدالله بن اذینه؛ 6ـ احمد بن محمد بن امیه؛ 7ـ علی بن حسن؛ 8ـ محمد بن علی بن فیروزان قمی؛ 9ـ علی بن حسین سعدآبادی.
برقی در لابلای حوادث خشن آن زمان بر ضد شیعه، تلاش های فراوانی برای حفظ میراث علمی و معنوی اهل بیت(علیهم السلام) به انجام رسانید و کتاب های فراوانی به این منظور تدوین نمود.

کتاب های احمد بن خالد برقی:
1ـ التبیان فی اخبار بغداد؛ 2ـ الطبقات؛ 3ـ الرجال؛ 4ـ طبقات الرجال که غیر ازکتاب الطبقات و الرجال است؛ 5ـ الارضین؛ 6ـ اخبار الامم؛ 7ـ انساب الامم؛ 8ـ المآثر و الانساب؛ 9ـ المغازی؛ 10ـ فضائل القرآن؛ 11ـ القرآن؛ 12ـ فضل کتابه القرآن؛ 13ـ الامثال (من القرآن) یا امثال القرآن؛ 14ـ الشواهد من کتاب الله عزوجل؛ 15ـ اختلاف الحدیث؛ 16ـ تعبیر الرویا؛ 17ـ الابلاغ؛ 18ـ ادب المعاشره.
و کتاب های بسیاری که فهرست آن توسط تراجم نویسان در کتاب های معتبر آمده است، اما فقط برخی از این کتاب‌ها مثل المحاسن و رجال برقی از حوادث و فتنه های کینه توزان در امان مانده و به دست ما رسیده است. با توجه به لیست کتاب های او در منابع وی در همه زمینه های علمی از ادبیات عرب و طب و تاریخ گرفته تا فقه و تفسیرقرآن به تالیف و تدوین کتاب پرداخته است.
سید شفتی اصفهانی کتابی درباره شرح حال او با نام ترجمه البرقی نگاشته است.

احمد بن خالد برقی در واقع از رجال و اصحاب امام جواد(علیه السلام) و نخستین کسی بود که به طور گسترده به تالیف در همه معارف و معالم اهل بیت(علیهم السلام) پرداخته است.
علی رغم سخنانی که درباره اعتبار نقل های برقی به میان آمده است، کتاب های او از جمله اصول چهارصدگانه حدیثی شیعه به شمار می رود و بسیاری از علمای اسلام از مطالب او استفاده های فراوانی برده اند. مثلاً کتاب های تاریخی او یکی از منابع مهم مسعودی در تالیف مروج الذهب بوده است.