آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«توسعه» در نگاه غرب، به معنی جهت گیری کلّ نظام های اقتصادی و اجتماعی، اعمّ از قانون گذاری، اجرایی و غیره در جهت رشد اقتصادی است. از این رو اقتصاد مبنای همه تحولات و برنامه ریزی های فرهنگی و اجتماعی شده، و مناسبات و روابط بر اساس تولید و مصرف همراه با زندگی ماشینی شکل می گیرد، که این امر پیامدهای منفی مانند: لذّت طلبی، اسراف و تبذیر در مصرف، آلودگی محیط زیست، توزیع نابرابر درآمدها، و... را به دنبال خواهد داشت.

«توسعه» به معنای غربی آن، یعنی جهت گیری کلّ نظام های اقتصادی و اجتماعی، اعمّ از قانون گذاری، اجرایی و غیره، در جهت رشد اقتصادی، به صورتی که هر برنامه و طرحی که به رشد اقتصادی منجر نشود باید حذف گردد و در نتیجه اقتصاد، زیربنا و مبنای همه تحولات و برنامه ریزی های فرهنگی و اجتماعی شود و مناسبات و روابط بر اساس تولید و مصرف همراه با زندگی ماشینی شکل گرفته باشد، این امر پیامدهای خاص خود را به دنبال خواهد داشت که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

1- لذّت طلبی

برخی از مکاتب اقتصادی غرب، مصرف گرایی و تمتّع هر چه بیشتر از لذایذ مادی را هدف نهایی از توسعه یافتگی می دانند، در حالی که از دیدگاه اسلام، چنانچه تمتع و منافع مادی، هدف زندگی قرار گیرد، انسان را از مقام عالی و شایسته اش به عنوان یک موجود عاقل و متفکّر تا درجه نازل حیوانی پایین می آورد. و اگر لذّت طلبی تنها هدف انسان در زندگی به حساب آید، تعهّد و پایبندی او نسبت به بنیان خانواده سست می گردد و مانند انسان غربی به مفاسد و عواقب سوء آن گرفتار می شود. چنین تفکری[که در میان بسیاری از مکاتب فکری و فلسفی غرب رواج دارد] ریشه همه مفاسد اخلاقی و اجتماعی است.

به عنوان نمونه، شیوع بیماری «ایدز» در غرب[به ویژه آمریکا] ناشی از فرهنگ لذت طلبی لجام گسیخته و افراطی است، به طوری که اکثر مبتلایان به آن هم جنس بازان هستند و علت شیوع این بیماری و نظایر آن در این جوامع، تحلیل رفتن روابط عاطفی و محور قرار گرفتن پول و منافع شخصی و سست شدن بنیان خانواده است.

2- اسراف و تبذیر در مصرف

یکی از مشکلات جوامع پیشرفته صنعتی، بعد از رسیدن به تولید انبوه در فرایند «توسعه» خود، مصرف بی رویه کالاهای تولید شده و تداوم این روند با تولید بیشتر است که موجب تمایل مصرف کنندگان به اسراف و تبذیر و فراموش کردن نیازهای واقعی و ارضای نیازهای کاذب، همراه با مدگرایی شده است.

3- آلودگی محیط زیست

خداوند متعال نظام طبیعت و جهان را به گونه ای آفریده است که همیشه فضولات به عنوان حلقه های ضروری و ارزشمند، چرخه های حافظ حیات را در کره زمین تکمیل و تقویت می کنند که به اصطلاح «پس خوراند» گفته می شود، و این به آن معناست که چیزی به عنوان فضولات یا مواد زاید هرگز به وجود نمی آید. لیکن امروزه زندگی در دنیای پیشرفته صنعتی به فراورده هایی وابسته است که در سطحی گسترده منابع را به صورت موادی درمی آورد که برخی از آن ها در حیات طبیعی هرگز امکان جذب و پالایش را ندارند و هر روز بر آلودگی محیط زیست می افزایند.

نتیجه این که: از دیدگاه اسلام نمی توان با الگوی توسعه غرب و تبعات آن، موافقت و از آن ها تقلید نمود؛ زیرا لازمه دست یابی به این توسعه، زیرپا گذاشتن همه چیز برای رسیدن به رشد اقتصادی و تولید بیشتر است.

4- توزیع نابرابر درآمدها

«توسعه» و پیشرفت جهان غرب با هدف حدّاکثر کردن تولید و سود حاصل از آن و افزایش سطح مصرف، همراه با اسراف و تبذیر و فراموش کردن ارزش های اخلاقی و انسانی، برای کشورهای «توسعه» نیافته نتایج تلخی را به دنبال داشته است. یکی از نتایج روند مذکور، گسترش فقر، گرسنگی و نابرابری در میان جوامع انسانی بوده است؛ به طوری که هر ساله میلیون ها نفر به خاطر گرسنگی یا سوء تغذیه جان می سپارند. تأسف بار این که جهان پیشرفته و متمدن امروز، از مواد غذایی به عنوان ابزاری در جهت سلطه سیاسی و اقتصادی در کشورهای در حال توسعه و فقیر استفاده می نماید. یکی از مقامات «پنتاگون» می گوید: «تولیدات غذایی را می توان به جای سلاح به کار برد. ما باید به این سلاح توجه کنیم و با در نظر گرفتن موقعیت کشورهای فقیر در اندیشه استفاده از راه های آن باشیم.(1)،(2)