پاسخ اجمالی:
از نظر امام علي(ع) استغفار و توبه باعث خوشبو شدن انسان و پوشاندن بوى بد گناهان مي‌شود. همانطور كه با خشك شدن درختان، برگ آنها مي ريزد، گناهان نيز با استغفار، فرو مى‌ريزند. توبه داراي چهار مرحله است. مرحله اوّل: پشيمانى است كه آثار سازنده‌اى دارد، مرحله دوم: تصميم جدّى بر ادامه ترك از گناه در آينده، مرحله سوم: جبران حق الناس و حق الله و مرحله چهارم: جبران مافات است.
پاسخ تفصیلی:
توبه و مراحل آن
«قَالَ عَلِىٌّ(عليه السلام): تَعَطَّرُوا بِالاِسْتِغْفَارِ لَاتَفْضَحُكُمْ رَوَائِحُ الذُنُوبِ»(1)؛ (حضرت على(عليه السلام) فرمودند: خود را با استغفار خوشبو كنيد تا بوى بد گناهان را بپوشاند).
شرح حديث:
«گناه» در فكر، زندگى شخصى و اجتماعى انسان آثار بدى دارد كه امام(عليه السلام) آن را به بوى بد تشبيه كرده كه تعبير زيبايى است. مشابه اين تعبير در كلام امام رضا(عليه السلام) در مورد استفغار نيز آمده است. آن حضرت مى‌فرمايد: «مَثَلُ الاِسْتِغْفَارِ مَثَلُ وَرَقٍ عَلَى شَجَرَةٍ تَحَرَّكَ فَيَتَنَاثَرُ».(2)
گاهى برخى از درختان، برگ‌هاى خشكى پيدا مى‌كنند كه درخت را زشت مى‌كند؛ گناهان هم مانند اين برگ‌هاى خشك است و استغفار، برگ‌هاى زشت را فرو مى‌ريزد و چهره درخت را زيبا مى‌كند. بسيارى از مردم در توبه و استغفار گرفتار اشتباهاتى هستند و خيال مى‌كنند همين كه هفتاد بار «استغفر الله» و يا سيصد بار «العفو» بگويند كافى است؛ در حالى كه توبه فقط اين نيست؛ بلكه استغفار، دروازه توبه است.
مراحل توبه:
توبه چهار مرحله دارد كه عبارتند از:
مرحله اوّل: پشيمانى و ندامت
پشيمانى آثار سازنده‌اى دارد؛ چرا كه استغفار بدون پشيمانى مثلِ مسخره كردن خداوند است.
مرحله دوم: تصميم جدّى بر ادامه ترك از گناه در آينده
اگر تصميم بر ترك گناه گرفته شود؛ ولى شكسته شد بايد دوباره تصميم گرفت. اين مسأله شبيه حفظ كردن مطالب درسى است كه اگر در دور اوّل براى حفظ كردنِ مطلبى، پنج بار تكرار كرده و فراموش كنيم، براى مرتبه دوم چهار بار تكرار مى‌كنيم و به همين ترتيب در مرتبه بعدى سه بار؛ تا جايى كه آن مطلب كاملاً در ذهن ما جا مى‌گيرد. تصميم بر ترك از گناه هم همين گونه است. اگر شكسته شد دوباره تصميم مى‌گيريم تا جايى كه اثر تصميم‌هاى قبلى در وجود ما مى‌ماند و سرانجام روزى به طور كامل ترك مى‌كنيم.
مرحله سوم: جبران «حق الناس» و «حق الله»
اگر «حق الناس» است بايد حق كسانى را كه پايمال كرده به آنان برگرداند و اگر آنها را نمى‌شناسد و يا در دسترس او نيستند ردّ مظالم بدهد؛ يعنى از طرف صاحب آن حق، به فقرا صدقه بدهد. همچنين در «حق الله» اگر از واجباتى است كه قضا دارد قضاى آن را انجام دهد.
مرحله چهارم: جبران مافات
شخص توبه كننده بايد به همان اندازه كه گناه كرده با اعمال صالح آن را جبران كند. چنين توبه‌اى منشأ اثر است. در بعضى از روايات در مورد حدود آمده است كه با توبه، حدّ برداشته مى‌شود؛ ولى از بعضى روايات بدست مى‌آيد كه بايد آثار صلاح در او ظاهر شود تا حدّ ساقط شود. اسلام طرفدار خشونت نيست؛ بلكه طرفدار اصلاح مردم است. وقتى گناهكار اصلاح شد، ديگر حدّ جارى نمى‌شود. البتّه اگر توبه حقيقى و قبل از گرفتار شدن در مجازات باشد.
همانطور كه در اين دو حديث مشاهده مى‌شود، رسيدن به حقيقتِ توبه، نياز به كار كردن دارد و فقط استغفار نيست؛ بلكه استغفارى لازم است كه انسان را خوشبو كند و دل و جان انسان را متحول كند تا برگ‌هاى زشتِ گناه بريزد.
از جمله شرايط ديگر استغفار، دورى كردن از مجالس گناه، دورى از دوستان منحرف و ... است، همچنين عوامل محرّك در فيلم‌ها و عكس‌هاى مستهجن است كه هر انسانى را به انحراف مى‌كشاند. قرآن در مورد حضرت يوسف(عليه السلام) مى‌فرمايد: زليخا تمام عوامل تحريك را فراهم كرده بود «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِهَا لَوْلَا أنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ»(3) اگر خدا به كمك يوسف نيامده بود و مقام عصمتش نبود گرفتار مى‌شد، پس علاوه بر اين امور، كمك خدا هم لازم است كه با توكّل قابل حل مى‌باشد.(4)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.