آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

منظور از «حُسن فعلى» اين است كه عبادت ذاتاً مطلوب و محبوب معبود باشد؛ مثل سجده كه حُسن فعلى دارد، و ذاتاً مطلوب است، و مراد از «حُسن فاعلى» اين است كه انجام دهنده عبادت نيّت خوبى داشته باشد و عبادتش براى قرب به پروردگار باشد؛ نه براى هوى و هوس و رياكارى و مانند آن.

عبادت نياز به دو چيز دارد؛ «حُسن فعلى» و «حُسن فاعلى» كه هر دو از اركان عبادت محسوب مىشوند. منظور از حُسن فعلى اين است كه عبادت ذاتاً مطلوب و محبوب معبود باشد؛ مثل سجده كه حُسن فعلى دارد، و ذاتاً مطلوب است، و مراد از حُسن فاعلى اين است كه انجام دهنده عبادت هم نيّت خوبى داشته باشد، و عبادتش براى قرب به پروردگار باشد؛ نه براى هوى و هوس و رياكارى و مانند آن.
اگر هر دو ركن، يا يكى از آنها نباشد، آن عبادت ارزشى نخواهد داشت. مثل اين كه برخى از عوام مى گويند: به خاطر رضاى خدا چند ناسزا به فلان انسان بد دادم! اين يك خيال واهى است؛ چون حُسن فعلى ندارد، اگر بپذيريم كه قصد قربت داشته باشد. همانگونه كه اگر شخصى به قصد رژيم لاغرى روزه بگيرد، كار او عبادت محسوب نمی شود؛ هر چند روزه حُسن فعلى دارد؛ ولى در اين جا حُسن فاعلى ندارد.(1)