پاسخ اجمالی:
برپایی عزاداری، امر و مکتب اهل بیت را زنده می کند. این گونه مجالس شیعیان را متحد و روحیه عدالت طلبی آنها را حفظ می کند. شیعیان با گريه بر مظلوميّت امام حسين(ع)، ایشان را الگو قرار مى دهند و زمينه تطبيق اعمال خود با سيره عملى آن حضرت را فراهم مى سازند. عزاداری برای امام حسین(ع) مصداق تعظیم شعائر الهی و همچنین نوعی ابراز مودّت نسبت به خاندان پیامبر خدا(ص) است. شعیان به توصیه اهل بیت عزاداری می کنند تا یادشان نرود چه اتفاقی و چرا رخ داد؟
پاسخ تفصیلی:
امامان اهل بیت(علیهم السلام) توصيه هاى فراوانی نسبت به برپا نمودن مجالس عزا و گريه بر مصائب امام حسين(عليه السلام) داشته اند. گويا در اين مسئله سرّى نهفته است كه ائمّه اطهار(عليهم السلام) اين همه آن را مورد تأكيد و سفارش قرار داده اند.(1) در اين مقاله کوچک به تحليل هاى صحيح و منطقى در موضوع فلسفه عزادارى اشاره مى شود.
1. حفظ مکتب اهل بیت(علیهم السلام)
برپایی عزاداری، امر و مکتب اهل بیت را زنده می کند؛ در این مراسم حقانیّت، سیره و سنت آنها بیان و به نسلهای بعدی منتقل می شود. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «اِنّ تِلکَ المجالسَ اُحِبُّها، فَاَحْیُوا اَمْرَنا، فَرَحِمَ اللّهُ مَنْ اَحْیی اَمْرَنا»(2)؛ (این گونه مجالس را دوست می دارم، پس امرِ [امامتِ] ما را زنده بدارید، خدا رحمت کند کسی را که امر [و راه و مرام] ما را احیا می کند). در حدیث دیگری امام رضا(علیه السلام) فرمود: «مَنْ جَلَسَ مَجْلِساً یُحیی فیه اَمرُنا لَم یَمُتْ قَلْبُهُ یَومَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ»(3)؛ (هرکس در مجلسی بنشنید که در آن، امر [و خط و مکتب] ما احیا می شود، دلش در روزی که دلها می میرند، نمی میرد). به مقتضای این احادیث، برپایی مجالس به یاد خاندان رسالت (در غمها و شادی ها، در تولّدها و شهادت هایشان) احیای امر اهل بیت و مطرح ساختن فضایل آنان است و این گونه محافل، محبوب آنان است.
2. پاسداشت تاریخ و هدف قیام امام حسین(عليه السلام)
برپايى چنين مجالسى موجب آگاهی از اهداف عالى و ارزشمند قيام امام حسين(عليه السلام) مى شود. این مجالس در جهت تبيين اهداف قيام امام حسين(عليه السلام) و ترويج عقايد ناب محمّدى و تقويت اعتقادات اصيل اسلامى و اخلاق حسنه و ايثار و فداكارى است.(4) در حقیقت شعیان به توصیه اهل بیت عزاداری می کنند تا یادشان نرود چه اتفاقی افتاد و زمینه آن چه بود؟ امام حسین(علیه السلام) چرا قیام کرد؟ هدف ایشان از این قیام چه بود؟ در طول تاریخ اسلام وقایع تلخی روی داد و اثرات نامطلوبی را در مسیر اسلام بر جای گذاشت؛ امّا در حال حاضر عدّه ای به راحتی اصل وقوع بسیاری از این حوادث را انکار می کنند. انکار وقایع عاشورا و علل و اسباب آن در حال حاضر برای کسی میسّر نیست؛ چون سیاست «ذکر مصیبت» که توسط امامان اهل بیت(علیهم السلام) درباره امام حسین(عليه السّلام) و عاشورا پایه گذاری شد اجازه چنین کتمانی را نمی دهد.
3. بسيج توده ها و وحدت شیعیان
اهمّيّت برپايى اين مجالس و رمز تأكيد ائمّه اطهار(عليهم السلام) بر حفظ آن، آنگاه روشن تر مى شود كه ملاحظه كنيم شيعيان در عصر صدور اين روايات به شدّت در انزوا به سر مى بردند و تحت فشارهاى گوناگون حكومت امويان و عبّاسيان چنان گرفتار بودند كه قدرت بر انجام كوچكترين فعّاليّت و حركت سياسى و اجتماعى نداشتند ولى مجالس عزاى امام حسين(عليه السلام) آنان را نجات داد و در پناه آن، تشكّل و انسجام تازه اى يافتند و به صورت قدرتى چشمگير در صحنه جامعه اسلامى ظاهر شده و باقى ماندند.(5)
اقامه عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) موجب اتحاد و همدلی میان محبّان و شیعیان می شود. ائمّه اطهار(عليهم السلام) با تأكيد بر برگزارى مراسم عزادارى حسينى(عليه السلام)، برنامه آن حضرت را «محورى» براى وحدت مردم قرار دادند. هر ملّتى براى بقا و موفّقيّت خويش محتاج به عامل وحدت و اجتماع است. بدون شك بهترين عامل وحدت پيروان اهل بيت(عليهم السلام) كه با كمترين زحمت و كمترين هزينه مى تواند توده هاى ميليونى را حول يك محور جمع كند، همين مراسم عزادارى حسينى است. در واقع ائمّه اطهار(عليهم السلام) با ترغيب مردم به اقامه مجالس حسينى از پراكندگى نيروها جلوگيرى به عمل آوردند و توده هاى متفرّق را بسيج كردند و با ايجاد وحدت و يكپارچگى در ميان آنها قدرت عظيمى را به وجود آوردند.(6) نتیجه این ذکر مصیبت ها بود که بنی امیه زیر سوال رفت و نابود شد و شیعیان در این ذکر مصیبتها نیروهای انقلابی تربیت و مقدمه انقلاب ها را فراهم کردند.
«ماربين آلمانى» در اثر خود مى نويسد: «ما در ميان ملل و اقوام، مردمى مانند شيعه پرشور و زنده نديده ايم، زيرا شيعيان به واسطه بپا كردن عزادارى حسينى سياست هاى عاقلانه اى را انجام داده و نهضت هاى مذهبى ثمر بخشى را بوجود آورده اند».(7)
4. خودسازى و تربيت دينى (الگوپذيرى)
مجالس عزاى امام حسين(عليه السلام) مجالس تحوّل روحى و مركز تربيت و تزكيه نفس است. در اين مجالس مردمى كه با گريه بر مظلوميّت امام حسين(عليه السلام) آن حضرت را الگو قرار مى دهند، در واقع زمينه تطبيق اعمال و كردار خويش و همرنگى و سنخيّت خود را با سيره عملى آن حضرت فراهم مى سازند .تأثير عميق اين مجالس به قدرى است كه افراد زيادى در اين مجالس، دگرگونى عميقى يافته و تصميم بر ترك گناه و معصيت مى گيرند، و چه بسا اشخاص گمراهى كه با شركت در اين مجالس راه نجات را پيدا مى كنند.(8)
«ماربين آلمانى» در اين زمينه مى گويد: «مادامى كه اين روش و خصلت در ميان مسلمانان وجود دارد هرگز تن به خوارى نمى دهند و تحت اسارت كسى نمى روند ... شيعيان در حقيقت از اين راه به همديگر درس جوانمردى و شجاعت تعليم مى دهند».(9) آزادی خواهان و آزادمردان جهان از مکتب امام حسین برای نهضت و قیام بر علیه ظلم و ستم بهره ها بردند و بیان کردند که قیام اباعبدالله(علیه السلام) الگوی پیروزی و سیطره بر ظالمان و استعمارگران بوده است. حركت انقلابى امام حسين(عليه السلام) و شهادت و نستوهى وى و يارانش سرمشقى براى آزادگان جهان شد و بسيارى از رهبران آزادىخواه در پيشبرد نهضت و قيام خويش، حركت انقلابى امام حسين(عليه السلام) را سرلوحه كار خود قرار داده اند و به پيروزى رسيده اند.(10)
5. تجليل از مجاهدت امام حسین(عليه السلام) و تعظيم شعائر الهی
اساساً سوگوارى در مرگ اشخاص يك نوع تعظيم و احترام به آنان و رعايت موقعيّت و شخصيّت شان محسوب مى شود و سوگوارى در مرگ مردان الهى، از مصاديق بارز تعظيم شعائر الهى بوده و تجليل از عقيده و راه و رسم و مجاهدت و تلاش آنان محسوب مى شود. اقامه عزادارى براى امام حسين(عليه السلام) آن شخصيّت ممتاز و بى نظيرى كه خود از خاندان عصمت و طهارت بود و از اولياى الهى و امامان معصوم است، علاوه بر تجليل از مقام آن امام، از مصاديق روشن تعظيم شعائر الهى است كه در سوره حج آیه 32 آمده است: «وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»(11)؛ (هر كس شعائرالهى را بزرگ دارد، اين كار نشانه تقواى دلهاست).
به یقین، امام حسین(علیه السلام) که تمام هستى خویش را یک جا با خداوند معامله کرد و با تمام اهل بیت(علیهم السلام) و فرزندان در قربانگاه عشق قدم نهاد و مخلصانه از همه چیزش در راه خداگذشت، از عظیم ترین شعائر الهى است و برپایى مجالس عزا براى آن حضرت، تعظیم یکى از بزرگترین شعایر الهى محسوب مى شود.(12)
6. اظهار مودت و دوستی با ذوی القربی
تشویق قرآن به مودّت ودوستی با خویشاوندان پیامبر، دلیل دیگر براى عزاداری است. خداوند در سوره شوری آیه 23 از قول پیامبر مى فرمايد: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى»؛ (بگو من از شما اجر رسالت جز اين نخواهم كه مودت و محبت مرا در حقّ خويشاوندان منظور داريد). در آیه فوق، مودت و دوستی خویشاوندان پیامبر(صلی الله علیه و آله) مزد رسالت آن حضرت معرفی شده است. مقصود از قربی (خویشاوندان) در این آیه همان کسانیاند که آیه تطهیر در مورد آنان نازل شده است. هنگامی که آیه «لْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى» نازل شد، عده ای به پیامبر(صلی الله علیه و آله) گفتند: این خویشاوندان شما که مودّت آنان بر ما واجب شده، چه کسانی اند؟ پیامبر(صلی الله علیه و آله) پاسخ داد: علی، فاطمه و دو پسرشان(علیهم السلام)».(13)
دوست داشتن اهل بيت(علیهم السلام) واجب و از ضروريات دين است كه جدل و شك در آن قابل قبول نيست؛ همان گونه كه همه مسلمانان با وجود اختلاف های عقيدتی، در وجوب دوست داشتن ائمه اهل بيت(علیهم السلام) اتفاق نظر دارند. به جز گروه اندكی كه از دشمنان آل محمد(صلی الله علیه و آله) شناخته شده اند و به «ناصبی» شهرت دارند. به همين دليل است كه آنها از جمله منكران ضروريات ثابت دين اسلام محسوب می شوند و هر كس ضروريات قطعی اسلام را انكار كند، در حكم منكر اصل رسالت است؛ اگر چه در ظاهر شهادتين را نيز بگويد.(14)
امام رضا(علیه السلام) اظهارمودت و محبت به خاندان رسالت را این گونه بیان فرمود: «يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ مَعَنَا فِي الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَ افْرَحْ لِفَرَحِنَا وَ عَلَيْكَ بِوَلَايَتِنَا فَلَوْ أَنَّ رَجُلًا تَوَلَّى حَجَراً لَحَشَرَهُ اللَّهُ مَعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»(15)؛ (اى پسر شبيب! اگر دوست دارى در درجات عالى بهشت با ما باشى براى محزونى ما محزون و براى خوشحالی ما خوشحال باشى بر تو لازم است كه ولايت ما را داشته باشى! زيرا اگر مردى سنگى را دوست داشته باشد خدا او را روز قيامت با آن سنگ محشور خواهد نمود). با توجه به این بیان امام رضا(علیه السلام) عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) نوعی ابراز ارادت و دوستی نسبت به خاندان پیامبر است.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.