آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«غیبت» به معنی افشای عیوب و گناهان پنهانی افراد است. غیبت آثار زيانبار اخلاقى و اجتماعى دارد؛ و آبروها را بر باد داده، افراد جامعه را نسبت به يكديگر بدبين ساخته و پايه هاى اعتماد و همكارى را سست مى كند. پيامبر(ص) می فرماید: «خداوند غيبت را حرام كرده، همان گونه كه مال و خون شما را بر يكديگر حرام نموده». هم چنین آن حضرت در حديث ديگرى می فرماید: «كسى كه در طريق غيبت برادر مسلمانش و كشف عيوب پنهانى او گام بردارد، نخستين گام او در جهنم است».

«غيبت» يعنى افشاى عيوب و گناهان پنهانى افراد - كه متأسفانه در اكثر جوامع متداول است - بى شك آثار زيانبار و بسيار منفى، هم از نظر اخلاقى و هم از نظر اجتماعى دارد؛ چرا كه سرمايه اصلى هر كس در اجتماع، آبروى اوست و غيبت، آبروها را بر باد مى دهد، و افراد جامعه را نسبت به يكديگر بدبين مى سازد، و پايه هاى اعتماد را كه خميرمايه همكارى و تعاون اجتماعى است، سُست مى كند، به همين دليل در اسلام به عنوان يكى از زشت ترين و بزرگترين گناهان محسوب شده است، كه قرآن مجيد آن را تشبيه به خوردن گوشت برادر مُرده خود مى نمايد.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) در خطبه «حجّة الوداع» كه خطبه بسيار حساسى است، فرمود: «أَيُّها النّاسُ إنَّ دِمَاءَكُمْ وَ أمْوالَكُمْ وَ اَعْراضَكُمْ عَلَيْكُمْ حَرَامٌ كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هذَا فِي شَهْرِكُمْ هذَا فِي بَلَدِكُمْ هذَا إِنَّ اللهَ حَرَّمَ الْغِيَبةَ كَمَا حَرَّمَ الْمَالَ و الدَّمَ»(1)؛ (اى مردم! خون شما و اموال شما و آبروى شما بر شما محترم است، مانند احترام اين روز و اين ماه و اين شهر مكّه، خداوند غيبت و ضايع كردن آبروى مردم را حرام كرده، همان گونه كه مال و خون شما را بر يكديگر حرام نموده است).
در زشتى غيبت همين بس كه در حديث قدّسى مى خوانيم، خداوند به موسى بن عمران(عليه السلام) خطاب كرد و فرموده: «مَنْ مَاتَ تَائِباً مِنَ الْغِيْبَةِ فَهُوَ آخِرُ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ وَ مَنْ مَاتَ مُصِرّاً عَلَيْهَا فَهُوَ أَوّلَ مَنْ يَدْخُلُ النّارَ»(2)؛ (كسى كه بميرد در حالى كه از غيبت توبه كرده باشد، آخرين كسى است كه وارد بهشت مى شود، و كسى كه بميرد و از غيبت توبه نكند و بر آن اصرار ورزد، نخستين كسى است كه وارد دوزخ مى شود).
در حديث ديگرى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) مى خوانيم: «مَنْ مَشَى فِي غَيْبَةِ أَخِيهِ وَ كَشْفِ عَوْرَتِهِ كَانَ أَوَّلَ خُطْوَةٍ خَطَاهَا وَضَعَها فِي جَهَنَّمَ»(3)؛ (كسى كه در طريق غيبت برادر مسلمانش و كشف عيوب پنهانى او گام بردارد، نخستين گامى را كه برمى دارد در جهنم مى گذارد).
آن حضرت در حديث ديگرى می فرماید: «مَا عُمِّرَ مَجْلِسٌ بِالغَيِبةِ إلَّا خَرَّبَ بِالدِّينِ»(4)؛ (هيچ مجلسى با غيبت آباد نمى شود، مگر اين كه از نظر دين ويران مى گردد).
احاديث در اين باره بسيار زياد و تكان دهنده است، كه در اين مختصر نمى گنجد. به ذكر حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) اكتفا مى كنيم، و خوانندگان محترم را به جلد سوّم كتاب «اخلاق در قرآن» بحث غيبت و كتاب «جامع السعادات» جلد دوّم و «وسايل الشيعه» جلد هشتم ارجاع مى دهيم. امام صادق(عليه السلام) می فرماید: «الْغِيْبَةُ حَرامٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ أنَّهَا تَأْكُلُ الْحَسَناتِ كَمَا تَأْكُلُ النّارُ الْحَطَبَ»(5)؛ (غيبت بر هر مسلمانانى حرام است، و حسنات را از ميان مى برد همان گونه كه آتش، هيزم را مى خورد و نابود مى كند).
حقيقت اين است كه اسلام براى آبروى مسلمان، احترامى به اندازه خون او قائل است، و عِرْض و دَمْ، آبرو و خون در روايات اسلامى در كنار هم قرار مى گيرد، بنابراين كسى كه شخصيت اجتماعى ديگرى را با ريختن آبروى او از طريق غيبت مى كشد، گويى شخص او را كشته است، و به همين دليل در روايات به طور مكرّر آمده است كه شخص غيبت كننده، بايد بهاى سنگينى در قيامت در برابر غيبت هايى كه كرده است بپردازد، و براى جبران آن از حسنات او برمى دارند و بر حسنات غيبت شونده مى افزايند، و اگر حسناتى نداشته باشد از سيئات غيبت شونده برمى دارند و بر سيئات غيبت كننده اضافه مى كنند.
آرى غيبت، حق الناس است، همان گونه كه قتل نفس و مجروح ساختن افراد از حق الناس محسوب مى شود. به همين دليل، اگر افراد با ايمان از تبعات و آثار سوء اين گناه مطابق آنچه در روايات اسلامى وارد شده آگاه شوند، كمتر كسى جرأت مى كند به سراغ آن برود.(6)