آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر اساس خطبه نهج البلاغه و کتب تاریخی، امام علی(ع) همانند زمان پیامبر(ص) بیت المال را بصورت مساوی تقسیم می کردند. این شیوه ظاهرا در عصر خلیفه اول نیز ادامه داشته اما خلیفه دوم تفاوت ها و تبغیض هایی را بنیان نهاد و پیشگامان در اسلام و مهاجران را بر انصار برتری داد تا آن که تبعیض ها در عصر عثمان به اوج خود رسید که سبب نارضایتی مردم گردید.

از خطبه های نهج البلاغه(1) و کتب تاریخی به خوبى استفاده مى شود كه اميرمؤمنان(عليه السلام) اصرار داشته اند بيت المال مسلمين همواره به طور مساوى در ميان مسلمين تقسيم گردد و هيچ گونه امتيازى شريف بر وضيع و شخصيتهاى سياسى و اجتماعى و حتى سابقين در اسلام و حتى نيازمندان بر غير آنها نداشته باشند.
در عصر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نيز وضع به همين گونه بود و ظاهراً در عصر خليفه اوّل همان روش ادامه يافت تا اين كه نوبت به «عمر» رسيد و او تفاوتها و تبعيضها را بنيان نهاد و ملاحظات سياسى و اجتماعى را در تقسيم بيت المال دخالت داد.
به گفته «ابن ابى الحديد» «عمر» پس از رسيدن به خلافت، پيشگامان در اسلام را بر ديگران برترى داد و همچنين مهاجرين از قريش را، بر ساير مهاجرين و عموم مهاجران را، بر انصار، و عرب، را بر عجم، و افراد حرّ و آزاد را، بر بردگان آزاد شده، مقدّم داشت و عطاى آنها را افزون نمود حتى به «ابوبكر» در ايّام خلافتش گفته بود: مصلحت اين است كه تفاوت قايل شوى ولى ابوبكر نپذيرفت و گفت اين خلاف كتاب الله است.
هنگامى كه نوبت «عثمان» شد تبعيضها به اوج خود رسيد در آن زمان اقوام و خويشاوندان «عثمان» بر همه برترى داشتند و قسمت عمده بيت المال در ميان آنها تقسيم مى شد.(2)
مرحوم علامه امينى رضي الله عنه در جلد هشتم الغدير صفحه 286 تحت عنوان «الفوضى فى مال الله» ارقام و اعداد دقيق بخششهاى بى حساب «عثمان» را به دوستان و بستگان و اطرافيانش از منابع مختلف اهل سنت جمع آورى كرده، اعداد و ارقامى كه انسان را در وحشت و حيرت فرومى برد و همين امر يكى از عوامل مهم شورش مسلمين بر ضدّ عثمان بود.
و نيز يكى از علل مخالفت سران قبايل و بازى گران سياسى عصر على بن ابى طالب(عليه السلام) به آن حضرت حذف اين امتيازات و رعايت مساوات بين همه مسلمين بود.
جالب اين كه سردمداران سياسى آن زمان نيز اين مسأله را كتمان نمى كردند همان گونه كه «طبرى» در كتاب خود آورده است كه مردى به «ابو عبدالرحمن سلمى» كه از معاريف آن زمان بود،(3) گفت: «تو را به خدا سوگند مى دهم! از چه زمانى على(عليه السلام) را دشمن داشتى؟ آيا از آن زمان نبود كه اموال بيت المال را تقسيم كرد و به تو و خاندان تو كه استفاده زيادى از بيت المال كرده بوديد چيزى نداد؟ «ابو عبدالرحمن» در پاسخ گفت: حال كه مرا به خدا سوگند مى دهى بايد بگويم آرى همين گونه است».(4)،(5)