آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در خطبه 73 نهج البلاغه به سه پيشگويى درباره مروان و دودمان او اشاره مى كند؛ نخست مى فرمايد: «بدانيد مروان حكومت كوتاهى خواهد داشت؛ همچون مقدار زمانى كه سگى بينى خود را با زبانش مى ليسد». دومين پيشگويى اين بود كه: «او پدر قوچ هاى چهارگانه است». سومين پيشگويى امام نيز اين بود كه: «امّت اسلام به زودى از دست او و پسرانش، روز خونينى خواهند داشت».

امام علی(عليه السلام) در خطبه 73 نهج البلاغه سه پيشگويى درباره مروان و دودمان او مى كند؛ نخست مى فرمايد: (بدانيد او حكومت كوتاهى خواهد داشت؛ همچون مقدار زمانى كه سگى بينى خود را با زبانش مى ليسد!)؛ «أَمَا إِنَّ لَهُ إِمْرَةً كَلَعْقَةِ(1)الْكَلْبِ أَنْفَهُ».
هنگامى كه سگ پوزه خود را در جيفه اى وارد مى كند كه از آن بخورد، كمى از بقاياى جيفه يا چربى آن، بر پوزه و بينى او باقى مى ماند كه بعداً با زبان درازش آن را پاك مى كند، هم پوزه را تميز كرده و هم از بقاياى جيفه استفاده مى كند.
انتخاب اين تعبير براى حكومت كوتاه مدّت «مروان» در نهايت فصاحت و بلاغت و به اصطلاح: «مقال مطابق مقتضاى حال است». آرى او همچون سگى بود كه از جيفه حكومت نامشروعى كه از دودمان «بنى اميّه» مانده بود، بهره گرفت آن هم در مدّتى بسيار كوتاه كه به گفته بعضى از مورّخان چهار ماه و ده روز و به گفته بعضى ديگر شش ماه و بيشترين مدّتى كه براى آن نوشته اند نُه ماه است و به اين ترتيب پيشگويى امام على(عليه السلام) درباره او به وقوع پيوست و سرانجام به دست همسرش به سادگى كشته شد.
دومين پيشگويى اين بود كه فرمود: (او پدر قوچ هاى چهارگانه است)؛ «وَ هُوَ أَبُو الأَكْبُشِ(2) الأَرْبَعَةِ».
«أكبُش» جمع «كَبْش» به معناى گوسفند نر يا قوچ است كه حيوان سركشى است و طبق اين تعبير، امام(عليه السلام) آنها را به حيوان سركش تشبيه كرد.
به گفته جمعى از «شارحان نهج البلاغه» اين سخن اشاره است به فرزندان چهارگانه او: «عبدالملك» كه جانشين او شد، «عبدالعزيز» كه والى مصر گرديد، «بشر» والى عراق و «محمّد» نيز والى جزيره شد كه هر كدام از آنها شرارت را از پدرشان به ارث بردند. درست است كه فرزندان «مروان» بسيار بيش از اين بود ولى اين چهار نفر كسانى هستند كه به حكومت رسيدند و اميرمؤمنان على(عليه السلام) به آنها اشاره مى فرمايد.
جمعى ديگر از «شارحان» اين سخن را اشاره به نوادگان «مروان» كه فرزندان «عبدالملك» بودند، مى دانند كه چهار نفر آنها به نام «وليد»، «سليمان»، «يزيد» و «هشام» به خلافت رسيدند و او تنها كسى بود كه چهار فرزندش به خلافت رسيدند.
به همين دليل، جمعى قول دوم را ترجيح دادند؛ چراكه با سومين پيشگويىِ امام كه در كلام بالا آمده است و مى فرمايد: (و امّت اسلام به زودى از دست او و پسرانش، روز خونينى خواهند داشت)؛ «وَ سَتَلْقَى الأُمَّةُ مِنْهُ وَ مِنْ وَلَدِهِ يَوْماً أحْمَرَ» سازگارتر است.
اين پيشگويى نيز به تحقّق پيوست و اين خلفاى خونخوار يكى پس از ديگرى به حكومت رسيدند و جاى «مروان» و «عبدالملك» را گرفتند و خون هاى زيادى ريختند و بسيارى از بى گناهان را به تيغ دژخيمان سپردند و «يَوْماً أحْمَر»؛ (روز سرخ و خونين) با جنايات آنها تحقّق پذيرفت كه يك نمونه آن، جنايات «حجّاج» فرماندار كوفه در عصر «عبدالملك بن مروان» است.(3)