آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

به گفته ابن ابي الحديد بسيارى از بزرگان به اعتقادات دينى معاويه خرده گرفته و نه تنها او را تفسيق كرده اند بلكه او را به خاطر سخنان نقل شده در لابه لاى كلامش مسلمان نيز نمي دانند. مثلا: مغيرة بن شعبه به فرزندش می گفت: «امشب معاویه قسم ياد كرد كه نام پيامبر(ص) را دفن كند و از خاطره ها محو نمايد» و اين سخن معاويه، مغيرة بن شعبه را _كه خود مرد منحرفى بود_ چنان ناراحت ساخت كه نه تنها معاويه را تكفير نمود؛ بلكه او را از كافرترين مردم شمرد!

امام علی(عليه السلام) در خطبه 61 نهج البلاغه، معاويه و يارانش را گمراهتر از خوارج مى شمرد كه اگر تنها توان مبارزه با يكى از اين دو گروه باشد، اولويّت را در مبارزه با معاويه و همدستانش مى داند. ابن ابى الحديد در «شرح نهج البلاغه» خود در شرح و تبيين اين مسأله چنين مى گويد: «بسيارى از اصحاب ما نسبت به اعتقادات دينى معاويه خرده گرفته اند و تنها به تفسيق او قانع نيستند؛ بلكه او را مسلمان نمى دانند و از او سخنان و جمله هايى نقل كرده اند كه گاه در لابه لاى كلامش ظاهر مى شد و دليل بر بى ايمانى او بود، از جمله اينكه «زبير بن بكّار» كه نه شيعه بود و نه معاويه را متّهم مى ساخت (به گواهى اينكه با على(عليه السلام) ميانه خوبى نداشت و از آن حضرت دورى مى كرد) مى گويد: فرزند مغيرة بن شعبه مى گويد: همراه پدرم نزد معاويه رفته بوديم و پدرم غالباً نزد او مى رفت و با او سخن مى گفت و هنگامى كه باز مى گشت عقل و هوش سرشار او را مى ستود؛ ولى شبى از شب ها از نزد معاويه بازگشت، در حالى كه بسيار ناراحت بود حتّى شام نخورد و بسيار غمگين به نظر مى رسيد! مدّتى انتظار كشيدم امّا حالش همان گونه بود؛ گمان كردم ما كار خلافى انجام داديم. گفتم چرا امشب اين چنين ناراحتى؟ گفت: فرزندم «جِئْتُ مِنْ عِنْدِ أَكْفَرِ النَّاسِ وَ أَخْبَثِهِمْ»؛ (از نزد كافرترين و خبيث ترين مردم مى آيم!) گفتم مگر چه شده است؟ گفت: امشب با معاويه خلوت كرده بودم به او گفتم: سنّى از تو گذشته است اگر عدالت پيشه كنى و نيكوكارى را گسترش دهى به جاست، تو پادشاه شده اى اگر نسبت به برادرانت از بنى هاشم نيكى كنى و صله رحم به جاى آورى بسيار شايسته است؛ زيرا آنها امروز براى تو خطرى محسوب نمى شوند و اين نيكوكارى ثواب دارد و نام تو به نيكى در تاريخ اسلام باقى مى ماند. معاويه [عصبانى شد و] گفت: چه نامى از من باقى بماند! ابوبكر مدّتى عهده دار خلافت بود و عدالت پيشه كرد و كارهاى مهمّى انجام داد، امّا همين كه از دنيا رفت نام او هم از خاطره ها محو شد، تنها مردم مى گويند: ابوبكر چنين و ابوبكر چنان! سپس عمر به خلافت رسيد و ده سال در پيشرفت اسلام در جهان تلاش و كوشش كرد، او هم كه از دنيا رفت نام او هم برچيده شد، جز اينكه مى گويند: عمر چنين و عمر چنان! ولى در مورد «ابن ابى كبشه»(1) [منظور پيامبر اسلام] همه روز پنج بار مردم فرياد مى كشند: «أَشْهَدُ أنّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ» و پيوسته نام او را با عظمتِ هر چه بيشتر، زنده نگه مى دارند. با اين حال چه عملى از من باقى مى ماند و چه نام و خاطره اى در تاريخ از ما وجود خواهد داشت، اى بى پدر!، سپس افزود: «لاَ وَ اللَّهِ إِلَّا دَفْناً دَفْناً»؛ (نه، به خدا سوگند! هيچ راهى جز اين نيست كه اين نام [نام پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)] دفن شود و از خاطره ها محو گردد!».(2) اين سخن معاويه، «مغيرة بن شعبه» را _كه خود مرد منحرفى بود_ چنان ناراحت ساخت كه نه تنها معاويه را تكفير نمود؛ بلكه او را از كافرترين مردم شمرد!.
«ابن ابى الحديد» پس از نقل اين سخن به تجزيه و تحليل درباره كارهاى معاويه مى پردازد و زندگى اَشرافى و طاغوتى او را ترسيم مى كند و خلاف كارى هاى او را يكى بعد از ديگرى بر مى شمرد به گونه اى كه براى هر ناظرِ بى طرف، ترديدى در فسادِ معاويه از نظر اعتقاد و عمل، باقى نمى ماند و شاهد روشنى براى گفتار امام است كه مبارزه با او را در اولويّت قرار مى دهد.
از جمله اين كه مى گويد: «اَعمال مخالف و آشكار معاويه از قبيل: پوشيدن حرير، استعمالِ ظروفِ طلا و نقره، جمع آورى غنايم براى خود، اجرا نكردن حدود و مقررّات اسلام درباره اطرافيان و كسانى كه مورد علاقه اش بودند، ملحق كردن «زياد» به خود و او را برادر خود خواندن با اينكه پيغمبر(صلى الله عليه وآله) فرموده بود: «أَلْوَلَدُ لِلْفِرَاشِ وَ لِلْعَاهِرِ الْحَجَرُ»؛ (فرزند به همسر ملحق مى شود و سهم زناكار سنگسار شدن است) كشتن «حُجْر بن عدى» و ياران پاك او، توهين به ابوذر و او را سوار بر شتر برهنه كردن و به مدينه فرستادن، ناسزا گفتن به اميرمؤمنان على(عليه السلام) و امام حسن(عليه السلام) و ابن عباس بر روى منابر، وليعهد قرار دادن يزيدِ شراب خوار و قمارباز و... همه و همه دليل بر كفر و الحاد او است!».
«ابو درداء» مى گويد: «به معاويه گفتم از پيغمبر(صلى الله عليه وآله) شنيدم هر كس از ظرف طلا و نقره بياشامد آتش جهنم درونش را فرا خواهد گرفت. معاويه گفت: «أمَّا أَنَا فَلَا أرَى بِذلِكَ بَأْساً»؛ (امّا من براى آن ايرادى نمى بينم). «ابو درداء» پاسخ داد: عجبا! من از پيامبر(صلى الله عليه وآله) نقل مى كنم او رأى شخص خود را اظهار مى كند! من ديگر در سرزمينى كه تو هستى نخواهم ماند».(3)،(4)