آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در قرآن از قيامت تعبير به «عود» و بازگشت انسان ها شده كه منظور از آن، بازگشت به حيات مجدد است. تعبير «عود» حتى در لسان منكران معاد نيز آمده است كه مى گفتند: «چه كسى مى تواند ما را به زندگى مجدد باز گرداند؟» و قرآن پاسخ داده كه: «بگو: همان كس كه شما را در آغاز آفريد!» تعبير به «معاد» نيز از اينجا گرفته شده است. ضمناً اين تعبير، دليل روشنى بر معاد جسمانى است؛ چراكه در حقيقت روح بازگشتى ندارد و به بقاى خود بعد از مرگ ادامه مى دهد، اين حيات جسمانى است كه در قيامت بازگشت مى كند و روح به آن مى پيوندد.

در آيات قرآن از قيامت تعبير به «عود» و بازگشت انسان ها شده است كه منظور از آن، بازگشت به حيات مجدد است. در سوره اعراف آيه 29 مى خوانيم: (همان گونه كه در آغاز شما را آفريد [بار ديگر در قيامت] باز مى گرديد)؛ «كَما بَدَأَكُمْ تَعُوْدُونَ» قال توجه اينكه تعبير «عود» حتى در لسان مشركان و منكران معاد نيز بوده است كه مى گفتند: (چه كسى مى تواند ما را به زندگى مجدد باز گرداند؟)؛ «فَسَيَقُولُونَ مَنْ يُعيدُنا» و قرآن در پاسخ آنها مى گويد: (بگو: همان كسى كه شما را در آغاز آفريد!)؛ «قُلِ الَّذى فَطَرَكُمْ اَوَّلَ مَرَّة».(1) تعبير به «معاد» نيز از همين جا گرفته شده است. ضمناً اين تعبير، دليل روشنى بر مسأله معاد جسمانى است؛ چراكه روح در حقيقت بازگشتى ندارد بلكه به بقاى خود بعد از مرگ ادامه مى دهد، اين حيات جسمانى است كه در قيامت بازگشت مى كند و روح به آن مى پيوندد.
نكته مهمى كه يادآورى آن در اينجا لازم به نظر مى رسد اين است كه طبق تفسيرى كه براى آيه ذكر شد، تشبيه در اصلِ بازگشت به حيات است (اين تفسير را مرحوم طبرسى در آغاز كلامش آورده و در روح البيان نيز آن را به عنوان تفسير آيه انتخاب كرده است) ولى گروهى از مفسّران از جمله فخر رازى در «تفسير كبير»، علاّمه طباطبايى در «الميزان»، صاحب المنار در تفسير «المنار» و بعضى ديگر گفته اند كه تشبيه در اين قسمت است كه خداوند در آغاز، مردم را به صورت دو گروه آفريد: گروهى مؤمن و گروهى كافر (گروهى در پرتو هدايت انبياء راه هدايت را برگزيدند و گروهى بر اثر وسوسه هاى شياطين راه ضلالت را) در قيامت نيز به صورت دو گروه محشور خواهند شد، مؤمن و كافر، سعادتمند و شقاوتمند و آيه بعد از اين آيه که می گوید: «فَرِيْقاً هَدى وَ فَرِيْقاً حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلالَةُ» را شاهد اين تفسير دانسته اند. در حالى كه اگر به آيات ديگر قرآن كه شبيه اين آيه است نظر بيفكنيم خواهيم دانست كه تشبيه در مسأله هدايت بعد از مرگ است، نه هدايت و ضلالت در دنيا. در سوره روم آيه 11 مى خوانيم: «اَلله يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيْدُهُ ثُمَّ اِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»؛ (خداوند آفرينش را آغاز مى كند و باز هم آن را اعاده مى كند، سپس به سوى او باز مى گرديد) و در آيه 27 همين سوره مى خوانيم: «وَ هُوَ الَّذى يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعيدُهُ وَ هُوَ اَهْوَنُ عَلَيْهِ»؛ (او كسى است كه آفرينش را آغاز كرد سپس آن را باز مى گرداند و اين بازگرداندن براى او آسان تر است). آيات متعدد ديگرى نيز همين معنا را مى رساند.(2)،(3)