آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) درباره پيامد «استهزاء» آيات قرآن می فرماید: «كسى كه قرآن بخواند و پس از مرگ وارد آتش دوزخ گردد از كسانى است كه آيات خدا را استهزاء كرده است». در واقع قرائت قرآن چند گونه است: گاه گوش دادن براي هماهنگ كردن زندگى است؛ و گاه تنها براي ثواب قرائت است؛ اما گروهی قرآن را در سخن و يا در عمل، استهزاء مي كنند؛ آيات تحريم ربا را مى خوانند ولى رباخوارى مى كنند، آيه تحريم غيبت را تلاوت کرده ولى غيبت مي كنند. آری اين گونه تلاوت نه تنها سبب نجات نيست؛ بلكه به فرموده امام(ع) سبب ورود در جهنم مي شود.

امام علي(عليه السلام) در بخشی از حکمت 228 «نهج البلاغه» مى فرمايد: (كسى كه قرآن بخواند و پس از مرگ وارد آتش دوزخ گردد از كسانى بوده كه آيات خدا را استهزاء مى كرده است)؛ «و مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فَمَاتَ فَدَخَلَ النَّارَ فَهُوَ مِمَّنْ كَانَ يَتَّخِذُ آيَاتِ اللَّهِ هُزُواً».
قرائت قرآن چند گونه است: گاه انسانِ مؤمن، قرآن را تلاوت مى كند و گوشِ جان به آياتش مى سپارد تا پيام خدا را از لابه لاى آن بشنود و زندگى خود را با آن هماهنگ سازد و به گفته اميرمؤمنان علي(عليه السلام) در خطبه متقيان: «أَمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَالِينَ لاَِجْزَاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهَا تَرْتِيلاً يُحَزِّنُونَ بِهِ أَنْفُسَهُمْ وَ يَسْتَثِيرُونَ بِهِ دَوَاءَ دَائِهِمْ فَإِذَا مَرُّوا بِآيَة فِيهَا تَشْوِيقٌ رَكَنُوا إِلَيْهَا طَمَعاً وَ تَطَلَّعَتْ نُفُوسُهُمْ إِلَيْهَا شَوْقاً وَ ظَنُّوا أَنَّهَا نُصْبَ أَعْيُنِهِمْ وَ إِذَا مَرُّوا بِآيَة فِيهَا تَخْوِيفٌ أَصْغَوْا إِلَيْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ وَ ظَنُّوا أَنَّ زَفِيرَ جَهَنَّمَ وَ شَهِيقَهَا فِي أُصُولِ آذَانِهِمْ»(1)؛ (پرهيزكاران در دل شب بر پا مى خيزند و قرآن را با تدبر قرائت مى كنند و جان خود را با آن محزون مى سازند و داروى درد خود را از آن مى گيرند، هرگاه به آيه اى برسند كه در آن تشويق [به پاداش هاى الهى] است با علاقه فراوان به آن روى مى آورند و روح و جانشان با شوق بسيار به آن مى انديشد و آن را نصب العين خود قرار مى دهند و هرگاه به آيه اى برخورد كنند كه بيم دهنده است گوش دل را براى شنيدن پيام آن باز مى كنند و گويى صداى زبانه هاى آتش دوزخ با آن وضع مهيبش در گوششان طنين انداز است). نيز به فرموده امام صادق(عليه السلام) در دعايى كه قبل از تلاوت قرآن خوانده مى شود: «اَللّهُمَّ فَاجْعَلْ نَظَرِي فيهِ عِبادَةً وَ قِرائَتي فيهِ فِكْراً وَ فِكْرِي فيهِ اِعْتِباراً وَ اجْعَلْني مِمَّنْ أتَّعِظُ بِبَيانِ مَواعِظِكَ فيهِ وَ أجْتَنِبُ مَعاصِيكَ»(2)؛ (خداوندا! نگاه مرا به آيات قرآن عبادت و قرائتم را توأم با انديشه و تفكرم را در آن مايه عبرت قرار ده و مرا از كسانى قرار ده كه از مواعظ تو در آن پند مى گيرد و از گناهانت پرهيز مى كند).
گروه ديگرى آيات قرآن را تنها براى ثواب قرائت مى خوانند بى آنكه به پيام هايش گوش فرا دهند.
گروه سومى نيز اضافه بر اين، به استهزاء آيات مى پردازند و اگر در سخن استهزاء نكنند، عملاً استهزاء دارند؛ آيات تحريم ربا را مى خوانند؛ ولى رباخوارى مى كنند، آيه تحريم غيبت را تلاوت مى كنند؛ ولى غيبت كردن كار همه روزه آنهاست و همچنين در برابر ساير پيام هاى قرآن. اين گونه تلاوت نه تنها سبب نجات نيست؛ بلكه به فرموده اميرمؤمنان(عليه السلام) سبب دخول در آتش جهنم است، چون قرآن را به صورت استهزاء قولاً يا عملاً خوانده است و كسى كه آيات قرآن را با استهزاء بخواند مستحق آتش دوزخ است. از این رو پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديث معروفى می فرمایند: «رُبَّ تالِى الْقُرْآنَ وَ الْقُرآنُ يَلْعَنُهُ»(3)؛ (چه بسا كسانى كه قرآن مى خوانند و در همان حال قرآن آنها را لعنت مى كند [چرا كه هرگز به آن عمل نمى كنند]).
مرحوم علامه شوشترى در «شرح نهج البلاغه» خود داستانى از تاريخ بغداد نقل مى كند كه: «شخصى مى گويد: من از كنار قبر «احمد بن طولون» (يكى از امرا و مؤسس دولت طولونيه در مصر و سوريه در قرن سوم هجرى) عبور مى كردم. پيرمردى را مى ديدم كه در كنار قبر او نشسته و قرآن مى خواند بعد از مدتى او را نديدم سپس به او برخورد كردم گفتم: تو همان شخص نبودى كه در كنار قبر «احمد بن طولون» قرائت قرآن مى كردى چرا رها ساختى؟ گفت: او خدمت هايى به من كرده بود و من دوست داشتم به جبران آن خدمت ها مدتى بر سر قبرش قرآن بخوانم، گفتم: پس چرا رها كردى؟ گفت: شبى او را در خواب ديدم به من گفت: دوست دارم كه اين محبت را رها سازى و قرآن در كنار قبر من نخوانى. من به او گفتم چرا؟ گفت: هر آيه اى كه مى خوانى ضربه اى بر من مى كوبند و مى گويند: آيا اين آيه را نشنيدى [پس چرا عمل نكردى؟]».(4)
اين سخن را با حديثى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) پايان مى دهيم، که می فرماید: «أنْتَ تَقْرَأُ الْقُرْآنَ ما نَهاكَ فَإذا لَمْ يَنْهَكَ فَلَسْتَ تَقْرَأَهُ»(5)؛ (تو تا آن زمان قرآن مى خوانى كه تو را از معصيت الهى باز دارد و اگر باز نداشت قرآن نخوانده اى).(6)