آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

گاهي خداوند بنده خود را به ياد مي ‏آورد و گاهي بنده، خداوند را به ياد مي آورد. مثلا در سوره مريم(س) دارد كه رحمت خاص الهي به ياد حضرت زكريّا(ع) قرار گرفت و شخص زكريا(ع) مذكور، منظور و مرحوم آن رحمت ويژه واقع شد و گاهي بر عكس مي شود و بنده، خدا را به ياد مي آورد.

همان طور كه گاهي رحمت خاص الهي مذكور واقع مي شود و سالكِ ذاكر، متوجه ياد خصوص رحمت خداست(1)، زماني نيز، رحمت ويژه خدا ذاكر قرار مي گيرد و بنده مخصوص را مذكور خود قرار مي دهد. براي نمونه مي ‏توان از آيه دوم سوره «مريم» ياد كرد كه در آن چنين آمده است: «ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا» كه در اينجا رحمت خاص الهي به ياد زكريّا(عليه ‏السلام) قرار گرفت و شخص زكريا(عليه ‏السلام) مذكور، منظور و مرحوم آن رحمت ويژه واقع شد.
از اين رهگذر مي‏ توان از آيه «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ»(2) كه در آن بزرگتر بودن ياد و نام خدا مطرح شده، دو مطلب را استنباط كرد؛ يكي بزرگتر بودن خدا به لحاظ مذكور و ديگري به لحاظ ذاكر، يعني در آنجا كه خداوند بنده خود را به ياد مي ‏آورد، چنين يادي بزرگتر از ياد بنده نسبت به خداست كه خداوند مذكور قرار مي گيرد، البته معناي دقيق آن است كه ياد خدا بزرگتر از آن است كه به وصف در آيد نه آنكه ياد بنده نسبت به خدا بزرگ است و ياد خدا نسبت به بنده بزرگتر؛ به هر تقدير اراده همه اين معاني از كريمه مزبور محذوري ندارد و مسئله استعمال لفظ در اكثر از يك معنا كاملا ًحلّ شده است و نزد صاحب بصر، چنين اِعضالي قابل طرح نيست.(3)