آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

دعوتهايی كه خدا از افراد مختلف در قرآن دارد متفاوت است. اين تفاوت خطابها به خاطر تفاوت عناوين مخاطب ها است؛ زيرا برخي از افراد با «يا أَيُّهَا النَّاسُ»، بعضي با «يا أَهْلَ الْکِتابِ»، برخي با «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا»، «أُولِي الْأَبْصَارِ»، «أُولِي الْأَلْبابِ» و گروهي با «يا أيّها الرُّسُل» و سرانجام خطاب وحيد خداي اَحَد متوجه انبيا اولوالعزم است و در ميان آنان، حضرت ختمي مرتبت نه تنها از انبيا و مرسلين افضل است؛ بلكه از خصوص اولوالعزم آنان نيز بالاتر است.

ممكن است دعوت هايي كه قرآن كريم از افراد متنوّع و مخاطبان خاص راجع به ذكر به عمل آورده ناظر به همان مراتب گونه ‏گون ذكر باشد. توضيح آنكه: همه اشيا و اشخاصِ جهان امكان صادر از خداوند اند؛ ليكن همه آنها صادر اول نيستند، چنانكه همه آنها صائر و راجع به سوي خدايند ليكن همه آنها صائر نهايي كه به مقام «ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّي * فَکانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْني‏»(1) و به مرحله «وَ أَنَّ إِلي‏ رَبِّکَ الْمُنْتَهي‏»(2) نخواهند بود.
همچنين همگان مأمور به ياد خدا و ذكر اويند ليكن همگان مخاطب به ياد هويّت مطلق نيستند تا آن را بدون حجاب تعيّن به ياد آورند. نشانه تفاوت خطابها را مي ‏توان از تفاوت عناوين مخاطب استنباط كرد؛ زيرا برخي از افراد با «يا أَيُّهَا النَّاسُ» مخاطب واقع مي شوند و بعضي با «يا أَهْلَ الْکِتابِ» و برخي با «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا» و عدّه ‏اي با «أُولِي الْأَبْصَارِ» و «أُولِي الْأَلْبابِ» مطرح ‏اند و گروهي با «يا أيّها الرُّسُل» و سرانجام خطاب وحيد و توجه فريد خداي اَحَد متوجه اولوالعزم از انبيا و مرسلين مي شود تا از آنجا به تنها خطاب جهانِ امكان كه توجه به مقام ختمي مرتبت است ختم شود كه آن حضرت نه تنها از انبيا و مرسلين افضل است بلكه از خصوص اولوالعزم آنان نيز اعلي و اَنْبل و اجمل و اَجلّ خواهد بود. البته مقصود از حصر خطاب و قصر توجه، اين است كه مخاطب محجوب است وگرنه متكلم هيچ‏ گونه حجابي به هيچ موجودي ندارد.(3)