پاسخ اجمالی:
«ذكر» به لحاظ ارزش وجودي داراي اقسام گوناگونی است؛ زيرا زماني به لحاظ «مذكور» سنجيده مي شود كه در اين حال، كامل ترين ذكر، ياد بنده نسبت به خداوند و اسم اعظم او است؛ چون مذكوري كامل تر از خداي سبحان نيست و زماني به لحاظ «ذاكر»، بررسي مي شود كه در اين وضع نيز كاملترين ذكر، ياد خداوند نسبت به بنده است، چون هيچ يادكننده اي همتاي خداي سبحان نيست.
پاسخ تفصیلی:
ذكر به لحاظ ارزش وجودي و درجه بندي هستي داراي اقسامي گوناگون است؛ زيرا زماني به لحاظ مذكور سنجيده مي شود كه در اين حال، كامل ترين ذكر، ياد بنده نسبت به خداوند و اسم اعظم او است؛ چون مذكوري كامل تر از خداي سبحان نيست و زماني به لحاظ ذاكر، بررسي مي شود كه در اين وضع نيز كاملترين ذكر، ياد خداوند نسبت به بنده است، چون هيچ يادكننده اي همتاي خداي سبحان نيست، او همان طور كه «خيرُ مذكورٍ» است، «خَيْر ذاكرٍ» هم هست و گاهي به لحاظ كيفيت ذكر از جهت اخلاص ارزيابي مي شود كه در اين صورت نيز كامل ترين ذكر، ياد خداوند نسبت به شيء معين يا شخص معلوم است؛ زيرا ياد خداوند منزّه از هر گونه آميختگي به غير حق و صواب است؛ چون هر چه از حقِّ محض و محض حقّ، ظاهر شود از آلودگي باطل و ناصواب مصون است و گاهي از جهت كميّت ذكر، بررسي مي شود كه در اين مَنْظر نيز، بهترين ذكر، ياد خداوند نسبت به شيء معلوم يا شخص معين است.
خداوند كه شهودِ محض و محضِ شهود است، از سهو، غفلت، نسيان و مانند آن مبرّاست و هرگز وَصْمه نسيان و سمَه سهو در حرم اَمْن كبريايي او راه ندارد: «وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِيًّا»(1)«وَ ما يَعْزُبُ عَنْ رَبِّکَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ».(2) از آن جهت كه تمام عناوين چهارگانه مزبور يعني بررسي ذكر به لحاظ مذكور، ذاكر، كيفيتِ ذكر، كميّتِ ذكر، در مظاهر اسما و صفات خداوند ياد مي شود، هر كدام از آنان نيز كه مقام خلافتش كاملتر و تقرّب وي به خداي سبحان بيشتر بود ذكر داني نسبت به او (به لحاظ مذكور) و ذكر او نسبت به داني (به لحاظ ذاكر، كيفيّت و كميّت) شايسته تر خواهد بود.
گرچه هر كدام از عبادتهاي ويژه، مانند نماز، روزه، زكات، خمس، حج، امر به معروف، نهي از منكر، دعا و مانند آن به جاي خود، ذكر محسوب مي شود و معناي جامع ذكر و نيز حكمت عام آن همه امور ياد شده را فرا مي گيرد، ليكن عنوانِ ذكر در جاي خود عبادتِ مخصوص است كه اثر خاص خود را خواهد داشت.(3)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.