آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره تاثير اظهار عجز در قبولي دعا، مرحوم «فاضل توني» فرموده اند: «بنده بايد چيزي را به عنوان هديه پيش مولا ببرد، كه مولا نداشته باشد؛ وگرنه اين هديه ارزشمند نيست». انسان نيز كه بنده خداست، بايد چيزي را به عنوان هديه پيش خدا ببرد. اما از آنجا که همه کمالات نزد خداوند است، و در پیشگاه او چیزی جز اظهار بندگی و تعبد مطلوب نیست، سزاوار است انسان بگويد: «من غير از بندگي چيز ديگري نياوردم».

درباره اين كه اظهار عجز چه تاثيري در قبولي دعا دارد؟ مرحوم «فاضل توني» به نقل از اساتید خود فرموده اند: بنده بايد چيزي را به عنوان هديه پيش مولا ببرد، كه مولا نداشته باشد؛ وگرنه اين هديه ارزشمند نيست. انسان نيز كه بنده خداست، بايد چيزي را به عنوان هديه پيش خدا ببرد كه خداوند نداشته باشد و اين نداشتن هم كمال باشد.
اگر كسي بگويد: خدايا من عمري زحمت كشيدم درس خواندم، درس خواندن و تحصيل علم كه نسبت به علم ذات اقدس اله قابل قياس نيست: «وَ لا يُحيطُونَ بِشَيْ‏ءٍ مِنْ عِلْمِهِ»(1) انسان چگونه آن را به پيشگاه عالِم مطلق هديه ببرد؟ يا اگر كسي بگويد: من زحماتي كشيدم، خدماتي ارائه دادم، اين خدمات و قدرتها و تلاشها هيچ گاه در برابر آن فيض هر روز خداي سبحان قابل قياس نيست. افزون بر اين كه همین خدمات اندك، نيز فيض خود اوست، پس انسان پيش خدا چه چيزي ببرد؟ با دست تهي هم برود كه روا نيست. بگويد: من علم آوردم، آنجا خزاين عظيم علم است. بگويد: قدرت و خدمت آوردم، آنجا كه همه قدرت لايزال الهي است. بگويد ايثار آوردم؛ او محض ايثار و احسان است. پس چه ببرد؟ در شرفيابي عبد به حضور مولا، غير از مسكنت و ضعف و عجز و ناله و ابتهال و تضرع چيز ديگري مطلوب نيست. سزاوار است انسان وقتي به حضور خداي سبحان مي رود بگويد: من غير از بندگي چيز ديگري نياوردم. اين حالت عجز و اظهار نداري هم كمال است.
در همين راستا حضرت علی(عليه ‏السلام) بياني دارد و به خدا عرض مي كند: «إِلَهِي كَفَى لِي عِزّاً أَنْ أَكُونَ لَكَ عَبْداً وَ كَفَى بِي فَخْراً أَنْ تَكُونَ لِي رَبّاً»؛ (خدايا بس است از نظر عزّت براي من، كه تو ربّ و خداي من باشي و اين افتخار براي من بس، كه من بنده چون تو خدايي باشم. من به ربوبيّت تو و عبوديّت خود اعتراف مي‏ كنم). در پيشگاه مولا بايد عجز و ذلت و حقارت خويش را تقديم داشت؛ وگرنه بقيه امور در آنجا فراوان است. حضرت به دنبال آن مناجات مي فرمايد: «أَنْتَ كَمَا أُحِبُّ فَاجْعَلْنِي كَمَا تُحِبُّ»(2) تو محبوب من هستي مرا نيز به گونه ‏اي قرار بده كه محبوب تو باشم. اين سه جمله از دعاهاي معروف حضرت اميرمومنان(عليه ‏السلام) است.(3)