آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برخی از مردم بر این باورند که تنها راه ریشه کن کردن بدی در جهان و جلب منفعت، این است که آدمی بدون تلاش چشم به رحمت پروردگار دوخته و منتظر باشد که خداوند مشکلاتش را برطرف کند. این نظریه باطل را نهضت «رفورم» به وجود آورد؛ زیرا اگر خداوند همه کارها را به تنهایی انجام می داد و انسان، بدون فعالیت دست به طرف او دراز می کرد، زندگی دیگر مفهومی نداشت و پروردگار به یک خدمت گزار آسمانی بشر محدود می شد. از این رو امام صادق(ع) می فرماید: «خداوند برای بندگان مقرر فرموده مقاصدشان را با اسبابی از او بخواهد».

برخی از مردم بر این عقیده اند که تنها راه ریشه کن کردن بدی در جهان و جلب منفعت، این است که آدمی بدون فعالیت مثبتی چشم به رحمت پروردگار بدوزد و منتظر باشد که خداوند مشکلاتش را برطرف کند. این نظریه را نهضت «رفورم» به وجود آورد. این نظریه کاملاً باطل است؛ زیرا اگر خداوند همه کارها را به تنهایی انجام می داد و انسان، بدون فعالیت دست به طرف او دراز می کرد، جهان و زندگی، دیگر مفهومی نداشت و پروردگار به یک خدمت گزار آسمانی بشر محدود می شد.

در واقع خداوند به انسان عقل و هوش عطا فرموده تا بتواند فکر کند و تصمیم بگیرد، به او نیرو و توانایی بخشیده تا بتواند با فعالیت خود ثمره ای به دست آورد. اگر این ها را با دعا و نماز کسب می کرد، دیگر هوشمندی و فعالیت معنی و مفهومی نداشت. نماز و دعا برای کوشش ها و فعالیت ها، مکمل لازم و شگفت انگیزی است، ولی اگر جایگزین کوشش و فعالیت گردد بی نهایت خطرناک خواهد بود.(1)

از همین رو امام صادق(علیه السلام) در حدیثی می فرمایند: «خداوند برای بندگانش مقرّر فرموده که مقاصدشان را با اسبابی از او درخواست کنند که برای رسیدن به آن ها قرار داده است و آنان را به این قانون امر کرده است».(2)

همچنین در حدیثی دیگر آمده است: «سنت الهی بر این تعلق گرفته که هر چیز را از راه اسبابش جاری سازد، روی این اساس خداوند برای هر چیزی در این عالم سببی قرار داده و برای هر سبب، شرح و حکمتی و برای هر حکمت و شرح، دانشی و برای هر دانشی، دری گویا و ناطق مقرّر فرموده است».(3)

نتیجه این که دعا لازم و واجب است، ولی حرکت و عمل نیز از جانب انسان ضروری است.(4)