آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اسلام به يادگيري قرآن اهميت زيادي داده است؛ كسي كه يادگيري قرآن برايش دشوار است، اگر با دشواري آن را ياد بگيرد، اجرش دو برابر است. همان طور كه رزمنده در ميدان نبرد يكي از سه حالت پيروزي، شكست و شهادت را دارد، رزمنده در نبرد با جهل يا ساير رذايل نفساني نيز يكي از اين سه حالت را دارد. معصوم(ع) فرمود: اگر انسان با جهل مبارزه كند و قرآن را ياد بگيرد تا جهل را رام كرده باشد، در اين جهاد اكبر فاتح شده است و اگر در حين يادگيري بميرد، مانند شهيد است.

كسي كه يادگيري قرآن براي او دشوار است، چنانچه دشواري را تحمل كرده و آن را ياد بگيرد، اجرش دو برابر خواهد بود و اگر حفظ و يادگيري قرآن براي او آسان است يك اجر مي برد. امام صادق(سلام‏ الله‌ عليه) طبق اين نقل فرمود: «إِنَّ الَّذِي يُعَالِجُ الْقُرْآنَ وَ يَحْفَظُهُ بِمَشَقَّةٍ مِنْهُ وَ قِلَّةِ حِفْظٍ لَهُ أَجْرَان‏».(1) و نيز آن حضرت در جاي ديگر فرمودند: «يَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ أَنْ لَا يَمُوتَ حَتَّى يَتَعَلَّمَ الْقُرْآنَ أَوْ يَكُونَ فِي تَعْلِيمِهِ»(2)؛ (شايسته نيست كه مؤمن بميرد و قرآن را ياد نگيرد، او بايد در تلاش باشد تا قرآن را بياموزد).
همان طور كه رزمنده در ميدان نبرد يكي از سه حال را دارد، رزمنده در نبرد با جهل يا ساير رذايل نفساني هم يكي از سه حالت را دارد: زيرا او در ميدان جنگ يا شكست مي‏ خورد، اعمّ از اينكه فرار كند يا اسير شود؛ يا پيروز مي شود؛ يا در همان صحنه نبرد، شربت شهادت مي‏ نوشد. در جنگ با جهل و دشمن دروني هم انسان اين سه حالت را دارد: يا اسير مي شود يا شهيد يا فاتح. اگر كسي در برابر خواسته‏ ها و رذايل نفساني تسليم شد، اسير هوس شده است. بعضي مي گويند، هر چه دلم مي خواهد انجام مي ‏دهم؛ معلوم مي شود او در ميدان نبرد عليه كفر و جهل دروني، گريخته است و همين فرار كردن هم [در حقيقت و در باطن] به دام كفر افتادن و اسير شدن است. اگر در برابر حق ايستادگي كرديم، در جنگ با هوس شكست خورده و اسيريم. مانند اينكه كسي اعتراض حقي كرد؛ ولي ما در برابر اعتراض او، عكس ‏العمل حادّي نشان داديم. از اين رو كسي كه همواره سعي كند به دام خواسته‏ ها و رذايل نفساني كه او را به گناه وادار مي كنند، نيفتد و در همين حالت بميرد، در ميدان جنگ با دشمن دروني «شهيد» است و اگر همه رذايل را رام كرده، به طوري كه ديگر در درون او وصفي نيست كه او را برنجاند و او را به خود متوجه كند، اين شخص در ميدان جهاد اكبر فاتح است.
براي هر كسي شيطاني وجود دارد، رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: «لَيْس‏ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ لَهُ شَيْطَانٌ قَالُوا وَ أَنْتَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ وَ أَنَا إِلَّا أَنَّ اللَّهَ أَعَانَنِي عَلَيْهِ فَأَسْلَمَ».(3) حال آيا ما در اين ميدان نبرد، پيروزيم يا لااقل شهيد؟ يا خداي ناكرده، به ذلت گناه تن مي دهيم كه هيچ ذلّتي بدتر از ذلّت گناه نيست؟ لذا معصوم(سلام‏ الله‌ عليه) فرمود: «اگر انسان با جهل مبارزه كند و قرآن را ياد بگيرد تا جهل را رام كرده باشد، بديهي است كه در اين جهاد اكبر فاتح شده است يا اگر در حين يادگيري بميرد، مانند كسي كه در میدان كشته شود شهيد است».
اينكه در روايات آمده است اگر كسي در بستر بيماري بميرد، وقتي به احكام حق معتقد باشد شهيد است(4)، براي آن است كه در ميدان جنگ با هوس، تسليم نشده است. اگر توفيق پيدا نكرد كه همه اميال نفساني را رام كند، حتماً به اين درجه رسيده است كه تسليم آنها نشود. از اين رو حضرت فرمود: «يَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ أَنْ لَا يَمُوتَ حَتَّى يَتَعَلَّمَ الْقُرْآنَ أَوْ يَكُونَ فِي تَعْلِيمِهِ»(5) انسان سعي كند در نبرد با جهل يا فاتح و يا شهيد شود و هرگز خود را اسير جهل نكند. البته اگر كسي قرآن را ياد بگيرد؛ ولي بعد در اثر بي ‏اعتنايي فراموش كند، احياناً از ارتقا به درجات عاليه باز خواهد ماند. روايات مبسوطي نیز در اين باره وارد شده است.(6)،(7)