آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پيامبر اكرم(ص) در خطبه شعبانیه درباره ماه رمضان فرمود: «اي مردم! درهاي بهشت در ماه رمضان باز است، از خدا بخواهيد آن را به رويتان نبندد و درهاي جهنم بسته است، از خدا بخواهيد آن را به رويتان باز نكند». گرچه درهاي بهشت همواره باز است، امّا در اين ماه از ويژگي خاصي برخوردار است و خداوند بصورت ویژه مخلوقاتش را مورد رحمت قرار می دهد؛ و منظور از اينكه فرمود: در ماه رمضان، درهاي جهنم بسته است؛ يعني غضب و سخط و انتقام خدا در اين ماه بسيار كم است.

پيامبر اكرم(صلی الله و علیه و آله و سلم) درباره درهاي بهشت و جهنم در خطبه شعبانیه فرمود: «أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَبْوَابَ الجنّة فِي هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُغَلِّقَهَا عَلَيْكُمْ وَ أَبْوَابَ النِّيرَانِ مُغَلَّقَةٌ فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لَا يُفَتِّحَهَا عَلَيْكُم‏»(1)؛ (اي مردم! درهاي بهشت در ماه رمضان باز است، از خدا مسئلت كنيد آن را به روي شما نبندد و درهاي جهنم بسته است، از خدا بخواهيد آن را به روي شما باز نكند). گرچه درهاي بهشت همواره باز است، امّا در اين ماه از ويژگي خاصي برخوردار است.
رحمت خدا همواره بيش از غضب اوست. وقتي از ربوبيتش نام مي برد از نحوه تدبير خود سخن مي گويد، به گونه ‏اي كه نشانه رحمت از سخن خدا پيداست. «لَهُ مَقاليدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»(2)؛ (كليدهاي آسمانها و زمين به دست خداست).
اين كليد را دو جور مي شود حركت داد. به يك سمت كه حركت كند مي شود «مفتاح» و مخزن را باز مي كند و اگر به سمت ديگر حركت كند، مي شود «مِغلاق» و درِ مخزن را مي‏ بندد. اين كليد هم مفتاح است و هم مِغلاق، هم ابزار باز كردن و هم وسيله بستن، خدا هم مي‏ بندد و هم مي‏ گشايد؛ امّا نفرمود: «و عنده مغاليق الغيب»؛ (يعني خدا دارای ابزار بستن غيب است). فرمود: «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَيْبِ»(3)؛ (كليدهاي غيب به دست خداست). يعني آنچه به دست خداست مفتاح است نه مغلاق، باز كردن در اختيار اوست، بستن به وسيله بد رفتاري خود انسان است. او درِ رحمت را به روي كسي نمي‏ بندد و همواره مفتاح به دست او است كه مي‏ گشايد. بكوشيد كه اين مفتاح، مغلاق نشود. اين شما هستيد كه مي ‏بنديد.
اما اينكه از اين تدبير و ربوبيّت حق، به مفتاح تعبير شده، نشانه آن است كه همواره او «دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِيَّة»(4) است. يعني مرتب فيض مي رساند و از اين طرف، اين انسان است كه بايد فيض بگيرد. در همان فرصتي كه انساني از فيض محروم است، انسان ديگري از فيض برخوردار است. انسان بايد از آن طرف آماده باشد و بگيرد وگرنه خودش درِ فيض را مي ‏بندد. قلب انسان را هم خود او مي‏ بندد. لذا رسول الله(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: درهاي بهشت در اين ماه باز است. وقتي تمام درها كاملاً باز باشد مي گويند: «مفتّحه». اما اگر به طور معمول باز باشد مي گويند: «مفتوح» فرق بين «فتح» و «تفتيح» همين است.
درهاي جهنّم بعد از اينكه جهنمي ‏ها وارد شدند، همواره بسته است؛ امّا درهاي بهشت چه قبل از رفتن و چه بعد از رفتن همواره باز است. بهشتيان كه وارد بهشت سعادت شدند، درها همچنان باز است: «جَنَّاتِ عَدْنٍ مُفَتَّحَةً لَهُمُ الْأَبْوابُ»(5) باغهاي هميشگي در حالي كه درهاي آن براي ايشان گشوده است.
درِ بهشت را هرگز نمي ‏بندند و درِ جهنّم را هم هرگز باز نمي ‏گذارند؛ زيرا بسته بودن در، خود نوعي عذاب است و باز بودن آن رفاه و نعمت. نه غير مؤمن مي ‏تواند به بهشت برود و نه مؤمن حاضر است از بهشت بيرون بيايد. بسته بودن در عذابي مضاعف است: «إِنَّها عَلَيْهِمْ مُؤْصَدَةٌ * في‏ عَمَدٍ مُمَدَّدَةٍ»(6) نه تنها دوزخيان نمي ‏توانند از آن خارج شوند بلكه همه درهاي جهنم پشتش بسته است.
قفلها دو نوع است: گاهي به صورت قطعه كوچك آهني دو لنگه در را به هم متصل مي كند و گاهي هم نوار سرتاسري است كه سرتاسر دو لنگه را به هم مي ‏بندد. در اين آيه كريمه فرمود: سرتاسر در جهنم پشتش بسته است كه هيچ راهي براي بيرون رفتن نيست.
اينكه فرمود: در ماه رمضان، درهاي جهنم بسته است؛ يعني غضب و سخط و انتقام خدا در اين ماه بسيار كم است.(7)