آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این دو تعبیر قرآن درست به آن مى ماند كه شخص نجار بگويد: قسمت زيادى از اين چوب هايى را كه فراهم ساخته ام براى تهيه درب هاى زيبا است و قسمت زياد ديگرى براى سوزاندن و افروختن آتش، چوب هايى كه صاف و محكم و سالم اند در قسم اول مصرف مى شود و چوب هاى ناصاف و بدقواره و سست و تكه پاره در قسمت دوم. در حقيقت نجار دوگونه هدف دارد، يكى هدف اصلى و ديگرى هدف تبعى.

قران در يك جا مي فرمايد: «وَ مَا خَلَقْتُ الجِنَّ وَ الإِنسَ إِلَّا لِيَعبُدُونِ»(1)؛ (جن و انس را خلق نكردم مگر اين كه مرا عبادت كنند). مطابق اين آيه همه جن و انس براى پرستش خدا و ترقى و كمال آفريده شده اند، و در جاي ديگر با تاكيد فراوان مى فرمايد: «وَ لَقَد ذَرَأنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِنَ الجِنِّ وَ الاِنسِ»(2)؛ (و به تاكيد ما بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم). به علاوه در اين تعبير بوى جبر در آفرينش و خلقت احساس مي شود و براى همين جهت بعضى از طرفداران مكتب جبر همچون فخر رازى براى اثبات مذهب خود به آن استدلال كرده اند.

وجه توفير اين آيات با نگرشى عميق روشن مى شود؛ زيرا اين تعبير درست به آن مى ماند كه شخص نجار بگويد: قسمت زيادى از اين چوب هايى را كه فراهم ساخته ام براى تهيه درب هاى زيبا است و قسمت زياد ديگرى براى سوزاندن و افروختن آتش، چوب هايى كه صاف و محكم و سالمند در قسم اول مصرف مى شود و چوب هاى ناصاف و بدقواره و سست و تكه پاره در قسمت دوم. در حقيقت نجار دوگونه هدف دارد، يكى هدف اصلى و ديگرى هدف تبعى، هدف اصلى او ساختن در و پيكر و ابزار خوب است و تمام كوشش و تلاش او در همين راه مصرف مى شود، ولى هنگامى كه ببيند چوبى به درد اين كار نمى خورد، ناچار آن را براى سوزاندن كنار مى گذارد، اين هدف تبعى است نه اصلى.(3)