آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره اين كه نيت اصالت دارد يا خود عمل بايد گفت كه عمل ظاهري و صوري، وجوداً و عدماً، تابع قصد قلبي است. از نظر قوت و ضعف نيز اين چنين است؛ به طوري كه اگر نيت و قصد محكم و قوي باشد، بدن ضعيف و ناتوان قادر بر كارهای مهم است و چنانچه نيّت ضعيف باشد، بدن نيرومند به ضعف مي ‏گرايد. پس ارزش وجودي انسان به نيت او است نه به بدنش. شاهد ديگر اينكه اگر اين نيّت محقق شده و قوي گشت، نماز حالت مناجات به خود مي‏ گيرد و معراج نمازگزار مي ‏شود و هرگاه ضعيف شد، نمازگزار مستحق «ويل» خواهد شد.

درباره اين كه نيت اصالت دارد يا خود عمل، امام صادق(عليه ‏السلام) فرمودند: «مَا ضَعُفَ بَدَنٌ عَمَّا قَوِيَتْ عَلَيْهِ النِّيَّة»(1)؛ (هيچ گاه بدن به موجب داشتن نيّت قوي و بلند، ضعيف و ناتوان نخواهد بود). چون عمل ظاهري و صوري، وجوداً و عدماً، تابع قصد قلبي است. هم از نظر قوت و هم از نظر ضعف چنين است؛ به طوري كه اگر نيت و قصد محكم و قوي باشد، بدن ضعيف و ناتوان قادر بر كارهای مهم است و چنانچه نيّت ضعيف باشد، بدن نيرومند به ضعف مي ‏گرايد. پس ارزش وجودي انسان به نيت او است نه به بدنش. اين حديث، از روشن ترين احاديث وارده از ائمه معصومين(عليهم السلام) است كه حد انسان را بيان مي ‏كند كه انسان «حيوان ناوي» يعني قصدكننده است.
شاهد ديگر بر اينكه نيت و قصد انسان اصالت دارد، آن است كه اگر اين نيّت محقق شده و قوي گشت، نماز حالت مناجات به خود مي‏ گيرد و در واقع معراج شخص نمازگزار مي ‏شود و هرگاه ضعيف شد و نمازگزار از آن غافل گرديد، حالت و رنگ نجوا و مناجاتي خود را از دست مي ‏دهد و نمازگزار مستحق «ويل» خواهد شد؛ چنانكه خداي سبحان فرموده: «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ * الَّذينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ * الَّذينَ هُمْ يُراؤُنَ * وَ يَمْنَعُونَ الْماعُونَ».(2)،(3)