آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«عمل» سرمايه است و باید آن را حفظ کرد. انسان عملى را كه براى خدا و مخفيانه انجام می دهد نبايد براى مردم ذكر كند؛ زیرا به فرموده امام باقر(ع) عملی را که انسان به رخ مردم بكشد عملى ريائى براى او ثبت مى شود. عمل چه نيك و چه بد همسفر آخرت انسان است. در روایت پیامبر(ص) آمده که سه چيز ميت را مشايعت مى كند، يكى اهل و عيال و ديگری ثروت و سومى عمل انسان است از میان آنها تنها عمل است که با او مى ماند. همچنین امام باقر(ع) فرمودند: «عمل صالح به بهشت رفته و جايگاه صاحبش را مهيا مى كند».

عمل، سرمايه است و حفظ سرمايه لازم می باشد. حفظ عمل از نابودى، بسيار دشوارتر از انجام نفس عمل است. ابقاء و باقى گذاردن عمل بر همان نحو خالصى كه تحقق پيدا كرده مشكل است؛ چراکه شيطان دائماً وسوسه مى كند كه آن عمل را به رخ مردم بكش.
در روايتى از امام باقر(عليه السلام) چنين آمده است: «اَلاِبقاءُ عَلَى العَمَلِ اَشَدُّ مِنَ العَمَلِ»، راوى سؤال مى كند ابقاء بر عمل چيست؟ حضرت فرمودند: «يَصِلُ الرَّجُلُ بِصِلَةٍ وَ يُنْفِقُ نَفَقَةً لِلَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ فَكُتِبَتْ لَهُ سِرّاً ثُمَّ يَذْكُرُهَا فَتُمْحَى فَكُتِبَتْ لَهُ عَلَانِيَةً ثُمَّ يَذْكُرُهَا فَتُمْحَى وَ تُكْتَبُ لَهُ رِيَاءً»(1)؛ (انسان [گاهى] صله رحم و انفاق مى كند براى خداوند كه شريكى ندارد پس نوشته مى شود آن عمل براى او بصورت مخفى، سپس عمل خود را به رخ مردم مى كشد پس محو شده و به صورت عمل آشكار نوشته مى شود بار ديگر نزد مردم بازگو مى كند، پس محو شده و عملى ريائى براى او ثبت مى شود).
انسان عملى را كه براى خدا و مخفيانه انجام داده نبايد براى مردم ذكر كند و آن را به رخ مردم بكشد، ذكر آن عمل منافی با ابقاء و باقى گذاردن عمل بر حال اول است و موجب نابودى و حبط عمل مى شود.
قرآن نيز مى فرمايد: «لَاتُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الاَذَى»(2)؛ (صدقات خود را با منت و آزار دادنِ طرف مقابل باطل نكنيد).
عُجب، خودپسندى، ريا، سُمعه و تظاهر بعد از عمل، موجب نابودى اعمال و سرمايه انسان است. سرمايه اى كه در عوض گوهر گرانبهاى عمر دريافت كرده، انسانى كه در خسران و زيان است تا عملى را كسب كند. «إِنَّ الاِنسَانَ لَفِى خُسْرٍ».(3)
خلاصه مواظب باشیم مصداق قول پيامبر(صلى الله عليه وآله) نشويم كه فرمودند: «با ذكر گفتن [الله اكبر ـ لا اله الا اللّه ـ سبحان الله] درختى براى شما در بهشت غرس مى شود»، آن صحابى گفت: پس در اين صورت بسيار درخت در بهشت داريم، حضرت فرمودند: «به شرطى كه آتش نفرستى و آنها را نسوزانى، اين آتش، فرستادن معاصى ما است كه موجب نابودى اعمال است».
تا اين گناهان به حدّ شرك نرسيده قابل بخشش و مغفرت است، اگر تا حال هم چنين بوده ايم بايد توبه كنيم كه خداوند توبه پذير و مهربان است. عملى كه نجات دهنده انسان است، عملى است كه به مرز حبط و نابودى نرسيده باشد، عمل چه نيك باشد چه بد همسفر ما تا آخرت است.
در روايت از رسول گرامى(صلى الله عليه وآله) است كه: «براى هر يك از شما سه دوست است: يكى آن كه وقتى از آن چيزى طلب كنى به تو مى دهد؛ و آن مال و ثروت تو است. ديگرى دوستى است كه چيزى به شما اعطاء نمى كند و تا نزديك قبر همراه تو است و بیشتر به دنبالت نمى آيد؛ و آن نزديكانت هستند [مثل زن و فرزند و اقوام] و سومى دوستى است كه می گويد به خدا قسم من با تو هستم هر جا بروى و از تو دور نمى شوم؛ و آن عمل تو است خواه خير باشد خواه شرّ».(4)
در روايتى ديگر از رسول گرامى(صلى الله عليه وآله) است كه ميت را سه چيز مشايعت مى كند، يكى اهل و عيال و ديگری ثروت و سومى عمل او؛ دو تای اولی كه اهل و عيال و ثروت باشد برگشته و عمل او با او مى ماند.(5)
در روايتى از امام باقر(عليه السلام) نقل شده است كه: «اِنَّ العَمَلَ الصّالِحَ يَذْهَبُ اِلَى الجَنَّةِ فَيُمَهّدُ لِصاحِبِهِ كَمَا يَبْعَثُ الرَّجُلُ غُلَامَهُ فَيَفرِشَ لَهٌ ثُمَّ قَرَأَ وَ اَمّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحات فَلِاَنْفُسِهِم يُمَهَّدُون»(6)؛ (همانا عمل صالح به بهشت رفته و جايگاه صاحبش را مهيا مى كند، چنان كه مردى غلام خود را فرستاده تا جايگاه و منزل او را قبل از ورود او فرش كند. سپس حضرت اين آيه را تلاوت كردند: «اما كسانى كه ايمان آورده و عمل صالح انجام دادند براى خود زمينه چينى و تهيه جا كرده اند»).
مولى الموحدين علی(عليه السلام) نيز فرموده اند: «اَلْقَرِينُ النَّاصِحُ هُوَ العَمَلُ الصَّالِحُ»؛ (همنشين نصيحت كننده [و خيرخواه] عمل صالح است).(7)