آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

انتظار ظهور منجی نه تنها سبب ركود يا فرار از زير بار مسؤوليّت و تسليم در برابر ظلم نمي‌گردد؛ بلكه آثار بسيار سازنده اى دارد. اینکه در روايات آمده: «كسى كه با حالت انتظار ظهور حكومت حق، از دنيا برود همانند مجاهد فی سبیل الله و شهید همراه پيامبر(ص) و ... است» روشنگر اين واقعيت است كه يك نوع رابطه و تشابه ميان مسئله «انتظار» و جهاد و مبارزه با دشمن، وجود دارد. علاوه بر اینکه در روايات متعددى نيز انتظار چنين حكومتى به عنوان بالاترين عبادت معرفى شده است.

بعضى از ناآگاهان چنين پنداشته اند كه انتظار ظهور مهدى(عليه السلام) ممكن است سبب ركود و عقب ماندگى يا فرار از زير بار مسؤوليّت ها و تسليم در برابر ظلم و ستم گردد؛ چرا كه اعتقاد به اين ظهور بزرگ مفهومش قطع اميد از اصلاح جهان قبل از او و حتّى كمك كردن به گسترش ظلم و فساد است تا زمينه ظهور آن حضرت فراهم گردد!
اين سخنى است كه سالهاست بر سر زبان مخالفان و منكران قيام مهدى(عليه السلام) است و ابن خلدون به آن اشاره كرده است، در حالى كه مطلب كاملا برعكس است و انتظار اين ظهور بزرگ آثار بسيار سازنده اى دارد.
آيا ايمان به ظهور مهدى(عليه السلام) با آن برنامه جهانيش كه عالم را پر از عدل و داد مى كند و ريشه هاى ظلم و ستم را قطع مى نمايد اثر سازنده تربيتى دارد يا آثار منفى؟ آيا ايمان به چنين ظهورى انسان را چنان در افكار رؤيايى فرو مى برد كه از وضع موجود خود غافل مى گردد و تسليم هر گونه شرايطى مى كند و يا اين كه به راستى اين عقيده يك نوع دعوت به قيام و سازندگى فرد و اجتماع است؟ آيا ايجاد تحرك مى كند يا ركود؟ آيا مسئوليت آفرين است يا مايه فرار از زير بار مسئوليت ها؟! و بالاخره آيا مخدر است يا بيداركننده؟
ولى قبل از توضيح و بررسى اين سؤالات، توجه به يك نكته كاملا ضرورى است و آن اين كه سازنده ترين دستورات و عاليترين مفاهيم هر گاه بدست افراد ناوارد يا نالايق يا سوء استفاده چى بيفتد ممكن است چنان مسخ شود كه درست نتيجه اى بر خلاف هدف اصلى بدهد و در مسيرى بر ضد آن حركت كند. اين موارد نمونه هاى بسيار دارد و مسئله «انتظار» در رديف همين مسائل است. به هر حال براى رهايى از هر گونه اشتباه در محاسبه در اين گونه مباحث بايد به اصطلاح آب را از سرچشمه گرفت تا آلودگى هاى احتمالى نهرها و كانال هاى ميان راه در آن اثر نگذارد. يعنى ما در بحث «انتظار» مستقيماً به سراغ منابع اصلى اسلامى رفته و لحن گوناگون رواياتى را كه روى مسئله «انتظار» تأكيد مى كند مورد بررسى قرار مى دهيم تا از هدف اصلى آگاه شويم.
اكنون با دقت به اين چند روايت توجه كنيد:
1ـ كسى از امام صادق(عليه السلام) پرسيد: چه مى گوئيد درباره كسى كه داراى ولايت پيشوايان است و «انتظار ظهور» حكومت حق را مى كشد و در اين حال از دنيا مى رود؟ امام(عليه السلام) در پاسخ فرمود: «هُوَ بِمَنْزِلَةِ مِنْ كانَ مَعَ الْقائِمَ فى فُسْطاطِهِ ـ ثُمَّ سَكَتَ هُنَيْئَةً ـ ثُمَّ قالَ هُوَ كَمَنْ كانَ مَعَ رَسُوْلِ الله»(1)؛ (او همانند كسى است كه با رهبر اين انقلاب در خيمه او [ستاد ارتش او] بوده باشد. سپس كمى سكوت كرد و فرمود: مانند كسى است كه با پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) در مبارزاتش همراه بوده است).
عين اين مضمون در روايات زيادى با تعبيرات مختلفى نقل شده است.
2ـ در بعضى «بِمَنْزِلَةِ الضّارِبِ بِسَيْفِهِ فى سَبيل اللهِ»؛ (همانند شمشير زنى در راه خدا).
3ـ در بعضى ديگر «كَمَنْ قارَعَ مَعَ رَسُوْلِ اللهِ بِسَيْفِهِ»؛ (همانند كسى است كه در خدمت پيامبرش با شمشير بر مغز دشمن بكوبد!).
4ـ در بعضى ديگر «بِمَنزِلَةِ مِنْ كَانَ قاعِداً تحتَ لِواءِ القائِمِ»؛ (همانند كسى كه زير پرچم قائم(عليه السلام) بوده باشد).
5ـ در بعضى ديگر «بِمَنْزِلَةِ الْمجاهِدِ بَيْنَ يَدَىْ رَسُوْلِ الله(صلى الله عليه وآله)»؛ (همانند كسى است كه پيش روى پيامبر(صلى الله عليه وآله) جهاد كند).
6ـ و بعضى ديگر «بِمَنْزِلَةِ مَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رَسُوْلِ اللهِ»؛ (همانند كسى است كه با پيامبر(صلى الله عليه وآله) شهيد شود).
اين تشبيهات هفت گانه كه در مورد انتظار ظهور مهدى(عليه السلام) در اين شش روايت وارد شده روشنگر اين واقعيت است كه يك نوع رابطه و تشابه ميان مسئله «انتظار» از يك سو و «جهاد» و مبارزه با دشمن در آخرين شكل خود از سوى ديگر وجود دارد. (دقت كنيد)
7ـ در روايت متعددى نيز انتظار چنين حكومتى را داشتن، به عنوان بالاترين عبادت معرفى شده است. اين مضمون در بعضى از احاديث از پيامبر(صلى الله عليه وآله) و در بعضى از امير مؤمنان على(عليه السلام) نقل شده است. در حديثى مى خوانيم كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: «اَفْضَلُ اَعْمالِ اُمَّتى اِنْتِظارُ الْفَرَجِ مِنَ اللهِ عَزَّوَجَلّ»(2)؛ (بالاترين اعمال امت من انتظار فرج از ناحيه خدا كشيدن است). و در حديث ديگرى از پيامبر(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «اَفْضَلُ الْعِبادَةِ اِنْتِظارُ الْفَرَجْ».(3)
اين حديث اعم از اينكه «انتظار فرج» را به معنى وسيع كلمه بدانيم يا به مفهوم خاص يعنى انتظار ظهور مسلح بزرگ جهانى باشد، اهميت انتظار را در مورد بحث ما روشن مى سازد. اين تعبيرات همگى حاكى از اين است كه داشتن انتظارِ چنان انقلابى، هميشه توأم با يك جهاد وسيع و دامنه دار است.(4)