آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

توبه بايد پابرجا و دائم بوده باشد؛ براى اين که توبه کننده به گناه بازگشت نکند، رعايت امورى لازم است: 1 ـ جدا شدن از محيط گناه و عدم شركت در مجالس معصيت. 2 ـ بايد در دوستان و معاشران خود تجديد نظر كند. 3 ـ هر زمان وسوسه ها و انگيزه هاى آن گناه در او پيدا مى شود، به ذكر خدا روى آورد. 4 ـ همواره درباره آثار زيانبار گناهى كه آن را ترك گفته بينديشد. 5 ـ بايد وقت شبانه روزى خود را با برنامه هاى صحيح پركند و... .

توبه بايد پابرجا و دائم بوده باشد؛ از يك سو، هرزمان خطايى از انسان بر اثر وسوسه هاى «نفس اماره» سربزند، بايد بلافاصله به سراغ توبه رود، و در مرحله «نفس لوامه» در آيد تا زمانى كه به مرحله «نفس مطمئنه» رسد و ريشه هاى وسوسه ها از بيخ كنده شود.
واز سوى ديگر، از هر گناهى توبه مى كند بايد كمال مراقبت را به خرج دهد كه آن توبه را نشكند و بر تعهّد خود در پيشگاه خدا نسبت به ترك آينده باقى بماند. و به تعبير ديگر، اگر بعد از توبه از گناه هنوز انگيزه هاى آن در اعماق دل و جان او باقى مانده بايد با آن به مبارزه برخيزد و جهاد با نفس را جزء برنامه خويش قرار دهد و به اين ترتيب هم در صفّ تائبان باشد و هم در صفّ مجاهدان.
براى اين که توبه کننده به گناه بازگشت نکند رعايت امورى لازم است:
1 ـ جدا شدن از محيط گناه و عدم شركت در مجالس معصيت، چرا كه توبه كار در آغاز امر آسيب پذير است و مانند بيمارى است كه تازه از بستر برخاسته، و اگر با پاى خود به مناطق آلوده به ميكربهاى بيمارى زا رود، احتمال آلودگى مجدّد او به بيمارى فراوان است؛ همچون معتادى است كه ترك اعتياد به مواد مخدّر نموده ولى هرگاه به مناطق آلوده برگردد، بسرعت آلوده مى شود.
2 ـ بايد در دوستان و معاشران خود تجديد نظر كند؛ هرگاه در گذشته كسانى بوده اند كه او را تشويق به گناه مى كردند، از آنها شديداً فاصله گيرد.
3 ـ هر زمان وسوسه ها و انگيزه هاى آن گناه در او پيدا مى شود، به ذكر خدا روى آورد، چرا كه: (ذكر خدا مايه آرامش دلها است)؛ «َالا بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ». (1)
4 ـ همواره درباره آثار زيانبار گناهى كه آن را ترك گفته بينديشد و آن آثار را نصب العين خود قرار دهد، مبادا بر اثر غفلت از آن و فراموش كردن اثرات مرگبار آن گناه، بار ديگر انگيزه ها در او رشد كند، و وسوسه ها از هر سو به قلب او هجوم آورد.
5 ـ در داستانهاى پيشينيان و كسانى كه بر اثر گناهان مختلف گرفتار مصائب دردناكى شدند، بينديشد، و سرگذشت آنها را از نظر بگذراند، حتّى در حالات انبياء و پيامبران معصومى كه گاه گرفتار لغزش ترك اولى شدند، مطالعه كند؛ مثلاً، ببيند كه چه امرى سبب شد آدم با آن مقام والايش از بهشت رانده شود، يا حضرت يونس مورد خشم قرار گيرد، و به زندان شكم ماهى فرستاده شود يا بر اثر چه عواملى يعقوب، پيامبر بزرگ خدا، به درد جا نفرساى فراق فرزند سالها گرفتار آيد.
مطالعه اين امور بى شك وسوسه هاى گناه را كم مى كند، و به توبه دوام و ثبات مى بخشد.
6 ـ به عقوبتها و مجازاتهايى كه بر يكايك از گناهان وعده داده شده بينديشد، و اين احتمال را از نظر دور ندارد كه تكرار گناه بعد از توبه ممكن است مجازات شديدترى داشته باشد.
و نيز به الطاف و عنايات الهيّه كه در انتظار توبه كاران است و شامل حال او شده است توجّه كند و دائماً به خود تلقين نمايد بكوش، اين عنايات و الطاف را حفظ كن، و اين مقام والايى كه خداوند نصيب تو كرده است به آسانى از دست مده! 7 ـ بايد وقت شبانه روزى خود را با برنامه هاى صحيح پركند، برنامه تلاش براى زندگى آبرومند، برنامه عبادت و بندگى خدا و برنامه سرگرمى هاى سالم؛ زيرا بى كارى و خالى ماندن اوقات از برنامه، بلاى عظيمى است كه زمينه را براى وسوسه هاى بازگشت به گناه فراهم مى سازد.
از دانشمندى پرسيدند كه تفسير حديث «اَلْتّائِبُ حَبيبُ اللّهِ»؛ (توبه كننده دوست خداست) چيست؟ (2) گفت: منظور كسى است كه مصداق اين آيه شريفه باشد: «اَلتّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السّاجِدُونَ الاْمِرُوْنَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ»؛ (توبه كنندگان، عبادتكاران، حمد خدا گويان، سياحت كنندگان [كه پيوسته در ميان كانونهاى اطاعت خدا رفت و آمد دارند] ركوع كنندگان، ساجدان، آمران به معروف، نهى كنندگان از منكر و حافظان حدود الهى [هستند] و بشارت ده [اين چنين] مؤمنان را!) (3) ،(4)