آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شیعه طبق روایات فراوان ائمه(ع)، اتفاق دارند که اذان و اقامه از متن دین و شعائر آن است و خداى متعال توسط جبرئیل آن را بر دل پیامبر اعظم(ص) نازل فرموده است و آن حضرت نیز به بلال یاد داده است. خدایى که نماز را واجب ساخته، اذان را هم واجب کرده و هر دو از سوى یک مبدأ است و در تشریع اذان هیچ انسانى نه در بیدارى و نه در خواب مشارکت نداشته است.

شیعه امامیه طبق روایات فراوان ائمه اهل بیت(علیهم السلام)، اتفاق دارند که اذان و اقامه از متن دین و شعائر آن است و خداى متعال آن را بر دل پیامبر اعظم(صلى الله علیه وآله) نازل فرموده است. خدایى که نماز را واجب ساخته، اذان را هم واجب کرده و هر دو از سوى یک مبدأ است و در تشریع اذان هیچ انسانى نه در بیدارى و نه در خواب مشارکت نداشته است. در همه فصول آن از «الله اکبر» تا «لا اله الا الله»، نشانه خدا و شیرینى و اخلاص و والایى معنى و فخامت محتوا دیده مى شود و انسان را به سوى مفاهیم برتر از آنچه در اندیشه بشرى است سوق مى دهد. اگر دست تشریع بشرى بخواهد بخشى به آن بیفزاید یا جمله اى را با جمله دیگر ترکیب کند، همچون ریگ در میان درّ و گوهر شناخته مى شود.
از این رو أئمه اهل بیت(علیهم السلام) اتفاق دارند که مشرّع اذان خداى سبحان است، جبرئیل آن را فرود آورده و به رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آموخته، آن حضرت نیز به بلال یاد داده است و در تشریع آن کسى شرکت نداشته است، این نزد امامان از امور مسلّم است. برخى از روایات را در این مورد مى آوریم:
1ـ کلینى با سند صحیح از امام باقر(علیه السلام) روایت مى کند که فرمود: چون رسول خدا(صلى الله علیه وآله) را در شب معراج به آسمان بردند و به بیت المعمور رسید و وقت نماز شد، جبرئیل اذان و اقامه گفت: پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) جلو ایستاد و فرشتگان و پیامبران پشت حضرت محمد(صلى الله علیه وآله)صف بستند.
2ـ و نیز با سند صحیح از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده که فرمود: چون جبرئیل، اذان را بر رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرود آورد، سر آن حضرت در دامان على(علیه السلام) بود. جبرئیل اذان و اقامه گفت، چون پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) بیدار شد، على(علیه السلام) گفت: آیا شنیدى؟ حضرت فرمود: آرى.(1) گفت: حفظ کردى؟ فرمود: آرى و فرمود که بلال را صدا کنید، على(علیه السلام) بلال را خواست و پیامبر(صلى الله علیه وآله) به او آموخت.
3ـ و نیز از عمر بن اذینه از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند که حضرت فرمود: آیا از اینان روایت مى کنى؟ گفتم: فدایت شوم در چه موردى؟ فرمود: در مورد اذانشان. گفتم: اینان مى گویند اذان را اُبىّ بن کعب در خواب دیده است. فرمود: دروغ مى گویند. دین خدا عزیزتر از آن است که در خواب دیده شود. گوید: سدیر صیرفى به آن حضرت عرض کرد: فدایت شوم، پس در این مورد سخنى بفرمایید. حضرت صادق(علیه السلام) فرمود: «خداى متعال چون پیامبرش را به آسمان هاى هفتگانه عروج داد...» تا آخر حدیث.(2)
4ـ شهید در ذکرى از فقیه شیعه در اوایل قرن چهارم یعنى ابن ابى عقیل نقل کرده که او از امام صادق(علیه السلام) روایت کرده که آن حضرت لعنت کرد کسانى را که مى پنداشتند پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) اذان را از عبدالله بن زید گرفته است و فرمود: بر پیامبر شما(صلى الله علیه وآله) وحى نازل مى شود، آنگاه مى پندارید که او اذان را از عبدالله بن زید فرا گرفته است؟(3)
در نقل این نکته از ائمه اهل بیت(علیهم السلام)، شیعه تنها نیست. حاکم و دیگران هم همان نقل را از ایشان دارند. اینک چند نمونه هم از طریق اهل سنت:
5ـ حاکم از سفیان اللیل نقل کرده است که چون قضایاى حسن بن على(علیه السلام) پیش آمد، در مدینه خدمت او رسیدیم. سخن از اذان به میان آمد. بعضى از ما گفتند: آغاز اذان در پى خوابى بود که عبدالله بن زید دید. حسن بن على(علیه السلام)فرمود: جایگاه اذان والاتر از این است. جبرئیل در آسمان جملات اذان را دوبار دوبار گفت و آن را به پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) یاد داد و اقامه را یک بار یک بار گفت و آن را به پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) آموخت.(4)
6ـ هارون بن سعید از شهید زید بن على بن حسین(علیهم السلام) از پدرانش از على(علیه السلام) روایت کرده که به رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در شب معراج اذان آموخته شد و نماز بر او واجب گشت.(5)(6)