آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

نیروهای سپاه امام علی(ع) در جنگ نهروان به 68 هزار و دويست تن مى رسيد که چهل هزار مرد جنگجو و بقیه پسران تازه بالغ و آزادشدگان و بندگان بودند، و سپاه خوارج دوازده هزار تن بودند که در موقع جنگ به دو هزار و هشتصد تن بیشتر نمی رسیدند.

در کتاب تاريخ طبرى ـ به نقل از جبر بن نوف ـ آمده است: امام على (عليه السلام) سرانِ مردم كوفه و جماعات هفتگانه و قبايل و برجستگانِ جامعه را نزد خود گرد آورْد و پس از سپاس و ستايش خداوند، فرمود: «اى مردم كوفه! شما برادران، ياران، پشتوانه هاى من در حق، و همراهانم در جهاد با دشمنم هستيد. من به بصريان هم پيغام دادم و آنان را به يارى شما فرا خواندم، امّا تنها سه هزار و دويست تن از ايشان به سوى من آمدند. پس مرا با دلسوزىِ آشكار و به دور از خيانت، يارى دهيد. از شما مى خواهم كه بزرگِ هر قوم براى من بنويسد كه در قومش چند جنگجو دارد و همچنين تعداد پسران جنگجويان كه به سن نبرد رسيده اند و نيز بندگان و آزادشدگان قومش را براى من ارسال كند».
آن گاه سعيد بن قيس هَمْدانى برخاست و گفت: اى امير مؤمنان! گوش به فرمانيم و فرمانبردار، آن هم با مهرورزى و دلسوزى. من نخستين كسى هستم كه به آنچه خواسته اى و طلب كرده اى، اقدام مى كنم.
سپس معقل بن قيس رياحى و بعد از او عَدىّ بن حاتم و زياد بن خَصفه و حجر بن عدى و بزرگانِ مردم و قبايل هم برخاستند و مثل همان سخن را گفتند.
سران، شمار رزمندگانشان را نوشتند و آن را به على(عليه السلام)، سپردند و گفتند: اى امير مؤمنان! به رزمندگان و پسران بلوغ يافته و آماده نبرد و نيرومندشان كه نزد ما بودند، فرمان داديم كه همراه ما روان گردند.
بدين سان، چهل هزار جنگجو و هفده هزار پسر تازه بالغ و هشت هزار تن از آزادشدگان و بندگان خود را که 57 هزار تن كوفى و هشت هزار تن از بندگان و آزادشدگان كه جمعا، 65 هزار تن مى شدند، را گرد آوردیم. و سه هزار و دويست مرد هم از بصره بودند كه جمع همه به 68 هزار و دويست تن مى رسيد.
و سپاه خوارج ابتدا با چهار هزار سوار انسجام يافتند، از كوفه به قصد ستيز با على(عليه السلام)، بيرون شدند و می گفتند: داورى تنها از آنِ خداست؛ و آن كس را كه از خداى سرپيچد، اطاعت نتوان كرد.
آن گاه بيش از هشت هزار مرد [جنگى] كه با آنان هم انديشه بودند، به ايشان گرويدند؛ و آن گروه، سپاهى با دوازده هزار نيرو فراهم آوردند و روان گشتند تا به حروراء درآمدند؛ ولی باقى ماندگان آنان به هنگام نبرد به دو هزار و هشتصد تن بیشترنمی رسیدند.(1).(2)