آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام صادق(ع) در نزد علما اهل سنت از منزلت والایی برخوردار بود. همانند: ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ می نویسد: «جعفر بن محمّد؛ کسى که علم و فقه اش دنیا را فراگرفته است». هم چنین محمّد بن ادریس می گوید: «جعفر بن محمّد ثقه است و او بى نیاز از تحقیق است». از سوی دیگر  عبدالله بن عدى جرجانى معتقد است: «جعفر صادق(ع) سرآمد تمام هم ردیفان خود از اهل بیت بود. او داراى علم بسیار در دین، و زهد فراوان در دنیا، و ورع تام از شهوات و ادب کامل در حکمت بود».
 

با مراجعه به کلمات علماى اهل سنت پى مى بریم که امام صادق(علیه السلام) از موقعیّت و منزلت بالایى نزد آنان برخوردار بوده است. در اینجا به کلمات برخى از آنان راجع به آن حضرت اشاره مى کنیم:

1 ـ ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ (ت: 250 هـ.ق):  «... وجعفر بن محمّد الّذی ملأ الدنیا علمه وفقهه. ویقال: انّ اباحنیفة من تلامذته وکذلک سفیان الثورى...»(1)؛ (... و جعفر بن محمّد؛ کسى که علم و فقه اش دنیا را فراگرفته است و گفته مى شود که ابوحنیفه و سفیان ثورى از شاگردان او بوده اند...).

2 ـ محمّد بن ادریس، ابوحاتم رازى (ت: 277 هـ.ق):  او درباره امام صادق(علیه السلام) مى گوید: «جعفر بن محمّد ثقة لایسأل عن مثله»(2)؛ (جعفر بن محمّد ثقه است و او بى نیاز از تحقیق است).

3 ـ محمّد بن حبّان بن احمد، ابوحاتم تمیمى بستى (ت: 354هـ.ق):  او مى گوید: «جعفر بن محمّد بن على بن الحسین بن على بن ابى طالب ـ (رضی الله عنه) ـ کنیته ابوعبدالله، یروى عن ابیه، وکان من سادات اهل البیت فقهاً وعلماً وفضلا. روى عنه الثورى ومالک وشعبة والناس»(3)؛ (جعفر بن محمّد بن على بن الحسین بن على بن ابى طالب ـ رضوان الله علیهم ـ کنیه او ابوعبدالله است. از پدرش روایت نقل مى کند. او از سادات اهل بیت در فقه و علم و فضل است. ثورى و مالک و شعبه و سایر مردم از او روایت نقل کرده اند...).

4 ـ عبدالله بن عدى جرجانى (ت: 365 هـ.ق):  «و جعفر من ثقات الناس کما قال یحیى بن معین»(4)؛ (و جعفر ـ (علیه السلام) ـ از ثقات مردم بود، همان گونه که یحیى بن معین گفته است).

5 ـ ابوعبدالرحمن سلمى (ت: 412 هـ.ق):  او در کتاب «طبقات مشایخ الصوفیة» مى گوید: «جعفر الصادق فاق جمیع أقرانه من اهل البیت وهو ذو علم غزیر فی الدین وزهد بالغ فی الدنیا وورع تام عن الشهوات وادب کامل فی الحکمة»(5)؛ (جعفر صادق(علیه السلام) سرآمد تمام هم ردیفان خود از اهل بیت بود. او داراى علم بسیار در دین، و زهد فراوان در دنیا، و ورع تام از شهوات و ادب کامل در حکمت بود).

6 ـ ابوالفتح محمّد بن عبدالکریم شهرستانى (ت: 548 هـ.ق):  «جعفر بن محمّد الصادق هو ذو علم غزیر وادب کامل فی الحکمة وزهد فی الدنیا وورع تام عن الشهوات وقد اقام بالمدینة مدة یفید الشیعة المنتمین إلیه ویفیض على الموالین له اسرار العلوم...»(6)؛ (جعفر بن محمّد صادق، داراى علم بسیار و ادب کامل در حکمت و زهد در دنیا و ورع تام از شهوات بود. او مدتى در مدینه اقامت کرد و به شیعیان منسوب به خود افاده رسانده و بر موالیان خود اسرار علوم را افاضه نمود...).

7 ـ جمال الدین ابوالفرج ابن جوزى (ت: 597 هـ.ق):  او در ذکر وفیات سال 148 هـ.ق مى نویسد: «جعفر بن محمّد بن على بن الحسین بن على بن ابى طالب ابوعبدالله جعفر الصادق... کان عالماً زاهداً عابداً...»(7)؛ (جعفر بن محمّد بن على بن الحسین بن على ابن ابى طالب، ابوعبدالله، جعفر صادق... مردى عالم، زاهد و عابد و... بود).

8 ـ ابوسعد عبدالکریم سمعانى (ت: 562 هـ.ق):  «... لقّب لجعفر الصادق، لصدقه فی مقاله»(8)؛ (... او را به جهت صدق در گفتار، صادق نامیدند).

9 ـ عزّالدین ابن اثیر جزرى (ت: 630 هـ.ق):  «... لقّب به لصدقه فی مقاله وفعاله... ومناقبه مشهورة»(9)؛ (... او را به جهت صدق در گفتار و کردار، صادق نامیدند... و مناقب او مشهور است).

10 ـ محمد بن طلحه شافعى (ت: 652 هـ.ق):  «هو من عظماء اهل البیت وساداتهم(علیهم السلام) ذو علوم جمّة وعبادة موفّرة، واوراد متواصلة وزهادة بیّنة، وتلاوة کثیرة. یتتبع معانى القرآن ویستخرج من بحر جواهره ویستنتج عجائبه...»(10)؛ (او ـ جعفر بن محمّد(علیه السلام) ـ از بزرگان اهل بیت و سادات آنان(علیهم السلام) است. داراى علوم فراوان و عبادت وافر و وردهاى پیاپى، و زهد روشن، و تلاوت بسیار بود. او معانى قرآن را دنبال کرده و از دریاى جواهراتش استخراج نموده و عجائبش را استنتاج مى نمود...).

11 ـ ابن ابى الحدید معتزلى (ت: 655 هـ.ق):  او درباره امام باقر(علیه السلام) مى گوید: «و هو سیّد فقهاء الحجاز ومنه ومن ابنه جعفر تعلّم الناس الفقه»(11)؛ (او سید فقهاى حجاز بود. و مردم فقه را از او و فرزندش جعفر فرا گرفتند).

12 ـ ابوالعباس احمد بن محمّد بن ابراهیم بن ابوبکر بن خلکان (ت:681هـ.ق):  «و کان من سادات اهل البیت. ولقّب بالصادق لصدقه فی مقالته. وفضله اشهر من ان یذکر...»(12)؛ (... او از سادات اهل بیت بود. و به جهت صدق در گفتارش، او را صادق نامیدند. و فضلش مشهورتر از آن است که ذکر شود...).

13 ـ ابن صبّاغ مالکى (ت: 855 هـ.ق):  «کان جعفر الصادق(علیه السلام) من بین اخوته خلیفة ابیه ووصیّه والقائم من بعده... وصّى إلیه ابوجعفر(علیه السلام)بالامامة وغیرها وصیة ظاهرة ونصّ علیه نصاً جلیاً... وامّا مناقبه فتکاد تفوت من عدّ الحاسب»(13)؛ (جعفر صادق از بین برادرانش، جانشین پدر و وصىّ او و قائم مقام او بود... ابوجعفر - امام باقر(علیه السلام) آشکارا در مورد امامت و امور دیگر به او وصیت نمود و بر او نصّ جلى کرد... و اما مناقب او از شمارش شمارشگران بیرون است...).

14 ـ عبدالرحمن بن محمّد حنفى بسطامى (ت: 858 هـ.ق):  «جعفر بن محمّد ازدحم على بابه العلماء واقتبس من مشکاة انواره الأصفیاء، وکان یتکلّم بغوامض الأسرار وعلوم الحقیقة وهو ابن سبع سنین»(14)؛ (جعفر بن محمّد کسى بود که علما بر درب خانه اش ازدحام مى کردند، و از چراغ انوارش منتخبان امت بهره مى بردند.او در حالى که هفت ساله بود سخن از اسرار پوشیده و علوم حقیقى مى گفت).

15 ـ احمد بن عبدالله خزرجى (ت: بعد از سال 923 هـ.ق):  «جعفر بن محمّد بن علىّ بن الحسین بن علىّ بن ابى طالب الهاشمى ابوعبدالله، احد الأعلام... حدّث عنه خلق کثیر لایحصون،...»(15)؛ (جعفر بن محمّد بن على بن الحسین بن على بن ابى طالب هاشمى، ابوعبدالله، یکى از بزرگان امت است... از او افراد بسیارى که قابل شماره نیستند حدیث نقل کرده اند... ).

16 ـ شمس الدین محمد بن طولون (ت: 953 هـ.ق):  «کان من سادات اهل البیت ولقّب بالصادق لصدقه فی مقالته وفضله اشهر من ان یذکر»(16)؛ (او از سادات اهل بیت است. او را به جهت صدق در گفتارش، صادق ملقّب ساختند. و فضلش مشهورتر از آن است که ذکر شود).

17 ـ احمد بن حجر هیتمى (ت: 974 هـ.ق):  «و نقل عنه الناس من العلوم ما سارت به الرکبان وانتشر صیته فی جمیع البلدان»(17) ؛ (از او به حدّى علم نقل کرده اند که قافله ها براى آن به حرکت درآمده و موقعیّت او همه کشورها را فراگرفته است).

18 ـ شیخ مؤمن بن حسن شبلنجى (ت: بعد از 1083 هـ.ق):  «... ومناقبه کثیرة تکاد تفوت عدّ الحاسب... روى عنه جماعة من اعیان الأئمة واعلامهم کیحیى بن سعید ومالک بن انس والثورى وابن عیینة وابى حنیفة وایوب السختیانى وغیرهم...»(18)؛ (... مناقب او به حدّى زیاد است که از شمارش شمارشگران بیرون است... جماعتى از اعیان ائمه و بزرگان آنان; امثال یحیى بن سعید، مالک بن انس، ثورى، ابن عیینه، ابوحنیفه، ایوب سختیانى و دیگران از او روایت نقل کرده اند...).

19 ـ شیخ عبدالله بن محمّد بن عامر شبراوى شافعى (ت: 1171 هـ.ق):  «السادس من الأئمة جعفر الصادق، ذوالمناقب الکثیرة والفضائل الشهیرة. روى عنه الحدیث ائمة کثیرون مثل مالک بن انس وابى حنیفة ویحیى بن سعید وابن جریج والثورى وابن عیینة وشعبة وغیرهم...»(19)؛ (ششمین از امامان، جعفر صادق، صاحب مناقب بسیار و فضایل مشهور است. امامان بسیارى; از قبیل: مالک بن انس، ابى حنیفه، یحیى بن سعید، ابن جریج، ثورى، ابن عیینه، شعبه و دیگران از او روایت نقل کرده اند...).(20)