آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

عایشه می گوید: پیامبر(ص) در دامن من رحلت نمود و وصیتی نکرد. پس چگونه به علی(ع) وصیّت کرد؟
اولا: بخاطر بغضی که عایشه نسبت به علی(ع) داشته، این روایت پذیرفته نیست. علی(ع) می فرماید: «حسدی در سینه داشت که مانند دیگ آهنین می جوشید».
ثانیا: این روایت با روایاتی از عایشه که گفته: پیامبر(ص) هنگام رحلت نسبت به اموری وصیت کرد، در تعارض است.
ثالثا: عدم وصیت پیامبر(ص) در دامان عایشه دلیل بر نبودن هیچ وصیّتی از جانب پیامبر(ص) نیست؛ چراکه روایات زیادی نقل شده که پیامبر(ص) در آغوش علی(ع) رحلت نمود نه عایشه.

در طبقات ابن سعد آمده است که: به عایشه گفتند: آیا پیامبر(صلی الله عليه و آله) به علی(علیه السلام) وصیّت نمود؟ گفت: او در دامن من رحلت نمود و من متوجه نشدم چه موقع از دنیا رفت، پس چگونه به علی (علیه السلام) وصیّت نمود؟!(1)

بسیاری از کتب حدیثی اهل سنت طبق این حدیث چنین پنداشته اند که رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در رابطه با خلافت و جانشینی بعد از خود وصیّتی نداشته است.(2)

اما باید گفت: اگر ما هیچ دلیلی مبنی بر وصیت پیامبر(صلی الله عليه و آله) در امر خلافت نداشته باشیم و روایات در این زمینه منحصر به روایات عایشه باشد، به دلیل بغض و کینه ای که عایشه نسبت به علی(علیه السلام) داشته است، باز هم نمی توانیم آن روایات را بپذیریم، چنانچه امیرالمؤمنین(ع) خود در این رابطه می­فرماید: «وَضِغنٌ غَلاَ فِی صَدرِهَا کَمِرجَلِ القَینِ»: (و حسدی در سینه داشت که همانند دیگ آهنین می جوشید).(3)

مضافاً روایاتی از عایشه نقل شده که پیامبر(صلي الله عليه و آله) هنگام رحلت نسبت به اموری وصیت کرده است، این روایات با روایت منقول از عایشه مبنی بر عدم وصیت پیامبر(ص) در تعارض است، از جمله:

ابن کثیر در کتاب خود نقل می کند که عایشه گفت: چون بیماری پیامبر اکرم(صلي الله عليه و آله) شدت یافت به عبدالرحمن بن ابی بکر فرمود: قلم و کاغذ بیاورید تا راجع به ابوبکر سفارشی بنمایم که هیچ کس پس از من در مورد او اختلاف ننماید... و یا اینکه طمع کاری آرزوی مقام او را نکند.(4)

و نظیر این حدیث را مسلم در صحیح خود از عایشه نقل کرده است.(5)

طبری می ­گوید: از عایشه نقل است که گفت: آخرین وصیت پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) این بود که فرمود: دو آئین در جزیرةالعرب، استقرار نیابد؛(6)و بیشترین سفارش پیامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) تا آخرین لحظات، سفارش به نماز و بردگان و کنیزان بود.(7)

مضافاًُ در روایت اول به نقل از عایشه آمده که وی گفت: «پیامبر(صلي الله عليه و آله) در دامان من جان سپرد» و این را دلیل بر عدم وصیّت پیامبر(ص) دانسته؛ حال سؤال این است که آیا وصیت نکردن پیامبر (ص) در دامان عایشه دلیل بر نبودن هیچگونه وصیّتی از جانب پیامبر(ص) می باشد؟

امام سندی در پاورقی جزء ششم سنن نسائی، (ص241چاپ الأزهر مصر) می ­گوید: روشن است این حدیث مانع نمی­ شود که پیامبر(صلي الله عليه و آله) قبلاً وصیتی نداشته باشد، و درست نیست که بگوئیم: پیامبر(صلي الله عليه و آله) به مرگ ناگهانی از دنیا رفته به گونه ای که نتوانسته است وصیّتی بنماید، زیرا او خود بارها از مرگ خود خبر داده بود.(8)

صرف نظر از مطالب ذکر شده، روایات فراوانی وجود دارد که می گوید: پیامبر(صلی الله عليه و آله) در آغوش علی(علیه السلام) رحلت نمود نه عایشه، از آن جمله:

1. جابر بن عبدالله انصاری گوید: کعب الاحبار در دوران عمر، درحالی که همه ما نشسته بودیم به پا خاست، و از عمر درمورد آخرین گفته پیامبر اکرم(صلی الله عليه و آله) سؤال نمود و او گفت: از علی(علیه السلام) سؤال کن. کعب از علی(ع) سؤال نمود، و او پاسخ داد: در آخرین لحظات زندگی پیامبر(ص)، من او را به سینه خود چسبانده بودم و آن حضرت به نماز سفارش می کرد. کعب گفت آری آخرین وصیت پیامبران همین است، آنان به نماز مأمور شده اند، و برای آن مبعوث گردیده اند.

2. ابن غطفان گوید: از ابن عباس سؤال نمودم: آیا در هنگامی که پیامبر(صلی الله عليه و آله) وفات نمود، مشاهده نمودی که سر پیامبر(ص) در دامن کسی باشد؟ در پاسخ گفت: آری پیامبر(ص) وفات یافت، در حالی که به سینه علی(علیه السلام) تکیه داده بود. به او گفتم: عروة از عایشه روایت می کند که پیامبر(ص) در دامن او وفات یافت، ابن عباس گفت: «آیا تو آنرا باور می کنی؟ به خدا سوگند پیامبر(ص) وفات یافت در حالی که به سینه علی(ع) تکیه داده بود».(9)

3. از عایشه روایت است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به هنگام رحلت و احتضار در خانه او بود و فرمود: حبیب مرا نزد من فرا خوانید پس ابو بکر را فرا خواندیم، حضرت نگاهی به او کرد و سپس سر خود را برگرداند آنگاه فرمود: حبیب مرا نزد من فراخوانید، پس عمر را فراخواندیم، وقتی حضرت به او نگاه کرد سر خود را برگرداند آنگاه فرمود: حبیب مرا نزد من فراخوانید، پس من گفتم: وای بر شما، علی بن ابی طالب را برای او فراخوانید، به خدا سوگند غیر از علی را اراده نفرموده است، پس علی را فراخواندند وقتی آن حضرت آمد، رسول خدا (ص) پارچه ‏ای را که روی خود داشت، کنار زد و علی (علیه السلام) را داخل آن پارچه نمود، و او را از خود جدا نکرد تا رحلت نمود، در حالی که دست پیامبر بر بدن علی (ع) بود (10) و چندین روایت دیگر، تصریح دارند که پیامبر(ص) در حالی که به سینه علی(ع) تکیه داده بود وفات یافت(11).(12)