پاسخ اجمالی:
از مجموع روايات صحيح به دست مي آيد که ولادت حضرت فاطمه(س) روز جمعه 20 جمادي الثاني سال پنجم بعثت بوده. سن ایشان هنگام ازدواج 9 سال و پايان عمر شريفش جمادي الثاني سال 11 تقريبا در 18 سالگی است. بنابر این با توجه به روايات، اين قول که ولادت آن بانوى بزرگوار قبل از بعثت بوده، باطل و بدون دليل است.
پاسخ تفصیلی:
در مورد این که حضرت فاطمه(سلام الله عليها) در چه سالی به دنیا آمده، بین مورخین اختلاف نظر وجود دارد؛ یک قول آن مورد قبول علمای فریقین (شیعه و سنی) است که ولادت حضرت را مربوط به بعد از بعثت می دانند و به اصطلاح قول مشهور هم همین است. و قول دیگر که عده ای از علمای اهل سنت آن را نقل کرده اند، این است که ولادت حضرت قبل از بعثت می باشد.
در اینجا به این اقوال اشاره می کنیم:
قول اول: علمای شیعه و عده ای از علمای اهل سنت ولادت حضرت زهرا(سلام الله عليها) را بعد از بعثت می دانند. در تایید این قول روایاتی وجود دارد. که به دلیل اختصار به بعضی از آنها اشاره مى کنیم:
الف) ابن شهر آشوب مى نویسد: فاطمه زهرا(علیها السلام) پنج سال بعد از بعثت، و در روز بیستم از جمادى الثانى همان سال متولد گردید، که مصادف با سه سال پس از وقوع معراج می باشد. آنگاه حضرت زهرا(سلام الله عليها) هشت سال به همراه پدر گرامیش در مکه زیست و سپس به مدینه مهاجرت کرد، و عمر شریفش در زمانى که پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم) از دنیا رفت، هجده سال و هفت ماه بود، و بعد از رحلت پدرش 75 روز بیشتر زندگى نکرد.(1)
ب) یعقوبی هم در تاریخ خود می نویسد: رسول خدا در بیست و پنج سالگی با خدیجه(سلام الله عليها) دختر خویلد ازدواج کرد که از او صاحب فرزندانی به نام: قاسم و رقیه و زینب و ام کلثوم که پیش از بعثت متولد شدند؛ و فاطمه و عبد الله که - طیب و طاهر نام گرفت- پس از بعثت و در اسلام ولادت یافتند(2).
ج) در کتاب «دَلَائِلِ الْإِمَامَةِ»، محمد بن جریر طبری امامی از امام صادق(عليه السلام) آمده: « وُلِدَتْ فَاطِمَةُ فِی جُمَادَى الْآخِرَةِ الْیَوْمَ الْعِشْرِینَ مِنْهَا سَنَةَ خَمْسٍ وَ أَرْبَعِینَ مِنْ مَوْلِدِ النَّبِیِّ(صلي الله عليه و آله) ...». امام صادق(عليه السلام) فرمودند: «فاطمه در بیستم جمادی الثانی سال چهل و پنجم از ولادت پیامبر(صلي الله عليه و آله) متولد شد ...»(3).
د) حاکم با استناد به امام جعفر صادق(عليه السلام) پذیرفته است: «فاطمه در ۲۱ سالگی درگذشت و هنگامی که پیامبر(صلي الله عليه و آله) ۴۱ سال داشت به دنیا آمد»(4).
قول دوم: که تاریخ ولادت فاطمه زهرا(سلام الله عليها) را قبل از بعثت بیان می کند، قول عده ای از علمای اهل سنت می باشد، که دارای اختلافات فراوانی است.
که به آن اشاره می کنیم:
الف) حداقل تاریخی که در مورد ولادت فاطمه(سلام الله عليها) ذکر کرده اند، و قول مشهور میان مورخین اهل سنت هم است، سال پنجم قبل از مبعث، همزمان با سال تجدید بناء کعبه می باشد،(5) که بر طبق این قول، سنّ حضرت(سلام الله عليها) هنگام وفات باید 28 سال بوده باشد.(6)
ب) حداکثر تاریخی که در مورد ولادت فاطمه(سلام الله عليها) بیان شده 12 سال قبل از بعثت است که بدین ترتیب عمر حضرت(سلام الله عليها) به هنگام وفات به 35 سال می رسد! (7)
ج) برخی نیز وفات حضرت را در 25 سالگی ذکر کرده اند که بنابر این قول ولادت 2 سال قبل از بعثت خواهد بود.(8)
د) عده ای هم 6 سال پیش از بعثت شمرده اند؛ که وفات حضرت در سن 29 سالگی قرار می گیرد.(9)
و) بعضی آن را سال هفتم قبل از مبعث دانسته اند که بنابراین سنّ حضرت(سلام الله عليها) هنگام شهادت 30 سال خواهد بود.(10)
آنچه گذشت اشاره ای اجمالی به نظرات مطرح شده درباره تاریخ ولادت فاطمه(سلام الله عليها) بود.
اما اینکه کدام یک از دو قول یاد شده به واقع نزدیکتر است پرسشی است که در این بخش به اجمال به آن می پردازیم.
در جواب باید گفت:
اولاً: روایاتی که از منابع اهل سنت رسیده، دارای اختلاف و تناقضاتی است که این خود موجب ضعف آنها می شود.
ثانیاً: در موارد متعددی از متون تاریخی و روایی گزارش شده است که بعضی از فرزندان خدیجه(سلام الله عليها)، بعد از مبعث متولد شده اند (11) و می دانیم که حضرت زهرا(سلام الله عليها)، آخرین فرزند خدیجه(سلام الله عليها) بوده است. لذا می توان بنا بر این نظریه اقوال قبل از بعثت را رد کرد، چنانکه ابن عبدالبرّ نیز همین را در کتاب استیعاب در شرح حال خدیجه(سلام الله عليها) آورده است.
ثالثا: این موضوع را بسیاری از محدثین و مورخین اهل سنت نیز آورده اند که انعقاد بارداری حضرت خدیجه(سلام الله عليها) بعد از آن بود که پیامبر اکرم(صلي الله عليه و آله) در معراج از میوه بهشتی میل نمود(12).
همچنانکه حاکم نیشابوری در مستدرک خود از سعد بن مالک نقل مى کند: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم) فرمود: «اتانی جبرئیل بسفرجلة من الجنة فاکلتها لیلة اسرى بی فعلقت خدیجة بفاطمة فکنت اذا اشتقت الى رائحة الجنة شممت رقبة فاطمة»؛ (در آن شبى که به معراج برده شدم، جبرئیل گلابى از بهشت برایم آورد. آن را خوردم و خدیجه به فاطمه حامله شد، پس هر وقت مشتاق بوى بهشت مى شوم، گردن فاطمه را مى بویم).(13)
طبق این روایت به صراحت بیان می شود که ولادت حضرت زهرا(سلام الله عليها) بعد از بعثت بوده است؛ چرا که پیامبر(صلي الله عليه و آله) بعد از بعثت به معراج رفتند و این هیچ جای انکار نیست.
ابوبکر بغدادى به سند خود از عایشه نقل مى کند که گفت: «به رسول خدا عرض کردم: اى رسول خدا چرا وقتى فاطمه (علیها السلام) به حضور شما مى رسد، او را مى بوسى و به او احترام ویژه مى گذارى؟ پیامبر(صلي الله عليه و آله) فرمود: «نعم یا عائشه! انی لما اسری بی الى السماء ادخلنی جبرئیل الجنة فناولنی منها تفاحة فاکلتها فصارت نطفة فی صلبی، فلما نزلت واقعت خدیجة ففاطمة من تلک النطفة، و هی حوراء انسیه، کلما اشتقت الى الجنة قبلتها»؛ (آرى اى عایشه! هنگامى که به معراج رفتم جبرئیل مرا به بهشت برد و از سیب بهشتى به من داد و من خوردم و همان سیب تبدیل به نطفه اى در صلب من شد و چون به زمین آمدم با خدیجه بودم که فاطمه را حامله شد. فاطمه، حوراى انسیه است. هر گاه مشتاق بهشت مى شوم،دخترم فاطمه را مى بوسم).(14)
رابعاً: به مصداق «اهلُ البیت اَدْری بِما فِی البیتِ» طبیعت چنین قضایایی ایجاب می کند که گفته فرزندان و نزدیکان خود حضرت(سلام الله عليها) ملاک قرار گیرد، و چنانچه مفاد آن در روایت وارده از اهل بیت(عليهم السلام) ذکر شد تولد حضرت زهرا پس از بعثت می باشد.
خامساً: روایتی از مسلم آمده که اثبات می کند تولد حضرت زهرا پس از بعثت بوده، روایت این چنین است: ابوجهل بر سر رسول الله(صلي الله عليه و آله) در حال سجده شکم دان گوسفند ریخت. یک نفر فاطمه را خبر کرد. فاطمه که در آن هنگام دخترک کم سن و سالی بیش نبود، آمد و صورت پدر را پاک نمود و مشرکان را نفرین کرد(15).
این واقعه پس از درگذشت ابوطالب؛ یعنی در سال های یازده و سیزده پس از بعثت بود. در روایت، حضرت دخترکی کم سن و سال توصیف شده که بیانگر خردسالی وی است و گواه ولادت ایشان پس از بعثت می باشد. اگر حضرت، پنج سال پیش از بعثت زاده شده بود، می بایست در آن هنگام، شانزده تا هیجده سال داشته باشد، که در این صورت وصف «دخترکی کم سن و سال » گفته نمی شد.
حال ممکن است این اشکال وارد شود که اگر حضرت زهرا(سلام الله عليها) در سال پنجم بعثت به دنیا آمده است، و حضرت خدیجه هم در چهل سالگی با پیامبر(صلي الله عليه و آله) که 25 ساله بوده اند ازدواج کرده باشد، باید پذیرفت که جناب خدیجه در سن 59 سالگی حضرت فاطمه(سلام الله عليها) را به دنیا آورده است در حالی که حدّ اکثر سن بارداری زنان 50 سالگی است و این یک امر بعید به نظر می رسد.
در جواب از این اشکال باید گفت:
اولا: این امر محالی نیست، چرا که زنان قریش در سن 60 سالگی یائسه می شوند.
ثانیا: اگر نخواهیم حضرت خدیجه(سلام الله عليها) را به عنوان فردی استثنایی ذکر کنیم برای رفع استبعاد بارداری در چنین سنینی، یادآور می شویم که قرآن کریم بعد از اینکه به سارا همسر ابراهیم(عليه السلام) بشارت ولادت اسحاق(عليه السلام) و یعقوب(عليه السلام) را می دهد، از زبان وی که از روی تعجب سخن می گفت، نقل می کند که: «قالت یا وَیْلَتی أ ألِد و أنا عجوز و هذا بعلی شیخا»؛(16) (گفت: ای وای! آیا من دارای فرزند می شوم در حالی که پیرم و این شوهرم نیز مسنّ است!)
بنابراین، این اشکال باتوجه به آیات قرآن و روایات وارد نیست.
لذا آن دسته از اقوالی که ولادت حضرت زهرا(سلام الله عليها) را قبل از مبعث بیان می کند، قابل قبول نیست و باید آن را ناشی از اشتباه در محاسبه و یا نقل و یا توهم انطباق با یک فرع فقهی و یا علل دیگری دانست.
در نتیجه: ولادت صدیقه طاهره، حضرت فاطمه زهراء(سلام الله عليها) روز جمعه 20 جمادی الثانی سال پنجم بعثت بوده است، و سن آن بزرگوار، هنگام ازدواج 9 سال، و پایان عمر شریفش بنا بر نقل سوم جمادی الثانی سال 11 هجرت، تقریبا 18 سال،17 روز کمتر بوده است.
در پایان باید دید انگیزه اینکه میلاد فاطمه (علیها السلام) را قبل از بعثت با اقوال مختلف نقل کردهاند چیست؟ به نظر مىرسد از این انگیزه دو هدف دنبال می شود:
1- فضایلى که در مورد ولادت فاطمه زهرا(علیها السلام) در روایات آمده است مبنی بر اینکه نطفه او از میوه بهشتی بسته شده است.(17) و یا اینکه در رحم، با مادرش صحبت می کرده(18)، را خدشه دارکنند.
2- و یا با نقل این تاریخ، این هدف را دنبال کنند که ازدواج على(علیه السلام) با فاطمه، از هیچ شان و منزلتى برخوردار نیست و بین علی(عليه السلام) و عثمان فرقی نیست و علی را هم ردیف دیگران قرار دهند.
لذا با توجه به روایات صحیح، این قول که ولادت آن بانوى بزرگوار قبل از بعثت بوده، باطل و بدون دلیل است.
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.