آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

سیّد رضى ـ ذو الحسبین ـ ابوالحسن محمّدبن ابو احمد حسین بن موسى بن محمّد بن موسى بن ابراهیم ابن امام ابو ابراهیم موسى کاظم(ع) مى باشد. و مادر وى سیّده فاطمه دختر حسین بن ابو محمّد حسن أطروش بن على بن حسن بن على بن عُمَر بن على بن ابى طالب(ع) است. او گامهاى بلند و کوششهاى پر ارجى در خدمت به مذهب انجام داده و داراى قَدَم و قِدَم (گامى استوار و پیشینه) مى باشد. در سال (304) متولّد شد و درشب شنبه 25 جمادى الاُولى سال (400) وفات نمود.

وى سیّد رضى ـ ذو الحسبین ـ ابوالحسن محمّدبن ابو احمد حسین بن موسى بن محمّد بن موسى بن ابراهیم ابن امام ابو ابراهیم موسى کاظم(علیه السلام) مى باشد. و مادر وى سیّده فاطمه دختر حسین بن ابو محمّد حسن أطروش بن على بن حسن بن على بن عُمَر بن على بن ابى طالب(علیه السلام) است .
پدر او ابواحمد در دولت عبّاسى و آل بُوَیه داراى منزلتى عظیم بود . وى گامهاى بلند و کوششهاى پر ارجى در خدمت به آیین و مذهب انجام داده و داراى قَدَم و قِدَم (گامى استوار و پیشینه) مى باشد. در سال (304) متولّد شد و درشب شنبه 25 جمادى الاُولى سال (400) (1) وفات نمود. و شعرا در رثاى او مرثیه هاى فراوان گفتند. و از جمله آنها دو فرزند وى سیّد رضى و سیّد مرتضى ، و مهیار دیلمى بودند. سیّد رضى یکى از مفاخر عترت طاهره، و از پیشوایان در علم و حدیث و ادبیّات، و از پهلوانان در دین و علم و مذهب بود. او در علم فراوانى که از گذشتگان طاهرش به ارث برده بود، و در خُلق و خُوى پسندیده، و رأى و نظر نافذ، و مناعت طبع ، و محاسن اخلاقى ، و ادب، سرآمد بود، و در حَسَب پاک ، و نَسَب نبوى، و شرافت علوى، و عظمت فاطمى، و سیادت کاظمى در رتبه نخست قرار داشت .
از جمله استادان و مشایخ وى عبارتند از:
1 ـ ابوسعید حسن بن عبدالله بن مرزبان نحوى ، معروف به سیرافى ، متوفّاى (368) . سیّد  رضى در کودکى که سنّ او به ده نمى رسید، در نحو، شاگرد او بوده است(2)
2 ـ ابوعلى حسن بن احمد فارسى نحوى ، متوفّاى (377) .
3 ـ ابوالفتح عثمان بن جنّى موصلى ، متوفّاى (392) .
4 ـ استاد بزرگ، شیخ مفید، ابوعبدالله محمد بن معلّم محمّد بن نعمان ، متوفّاى (413). سید رضىّ و برادرش علم الهدى سیّد مرتضى، (حدیث و فقه را) نزد وى قرائت کرده اند .
نگارنده کتاب «الدرجات الرفیعه»(3) مى نویسد :
شیخ مفید در خواب مى بیند که حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) دختر رسول خدا(صلى الله علیه وآله) بر او هنگامى که در مسجد کرخ بود، وارد شد و امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) که کوچک بودند، همراه آن حضرت بودند ، پس آن حضرت آن دو رابه شیخ سپرد و فرمود به این دو، فقه بیاموز «علِّمهما الفقه» . شیخ بیدار شد و از این خواب تعجّب کرد، و چون صبح روز بعد شد، فاطمه دختر ناصر در حالى که دور او، کنیزان وى و در پیشاپیش او دو فرزند کوچکش : على مرتضى و محمّد رضى بودند، در مسجد بر او وارد شدند. پس شیخ از جا برخاسته به استقبال او رفت و به وى سلام کرد. پس فاطمه گفت: اى شیخ این دو فرزند خود را آورده ام تا به آنها فقه بیاموزى. پس شیخ گریست و خواب خود را تعریف کرد و عهده دار تعلیم آن دو شد و خداوند به آن دو ، نعمت ویژه بخشید، و ابواب علوم و فضیلتها را که از آنها به یادگار مانده و تا ابد باقى مى ماند، بر آنها گشود.
شاگردان و کسانى که از او روایت مى کنند :
گروهى از بزرگان شیعه و سنّى از او نقل روایت مى کنند ، از جمله آنها عبارتند از :
1 ـ شیخ الطائفه ابوجعفر محمّد بن حسن طوسى ، متوفّاى (460) .
2 ـ قاضى ابوالمعالى احمد بن على بن قدامه ، متوفّاى (486) .
3 ـ ابوبکر احمد بن حسین بن احمد نیشابورى خزاعى .
تألیفات و کتب وى عبارتند از :
1 ـ نهج البلاغة ; کتابى که حاملان علم و حدیث در گذشته و حال ، مانند حفظ قرآن به حفظ آن اهتمام می ورزند و بدین وسیله تبرّک مى جویند و از زمان سیّد رضى تا کنون، شرحهاى زیادى بر آن نوشته شده است که به بیش از هفتاد شرح مى رسد.
2 ـ خصائص الأئمّة ; این کتاب را وى در ابتداى نهج البلاغه نام برده و از آن تعریف کرده است.
3 ـ مجازات الآثار النبویّة .
4 ـ دیوان شعرى که چاپ شده است و نشان از تبحّر وى در شعر دارد.
ولادت و وفات وى :
به اتّفاق تاریخ نگاران، سیّد رضى در سال (359) در بغداد متولّد شده، و همانجا زندگى کرد، و آن گونه که در «فهرس» نجاشى است، در روز یکشنبه 6 محرّم سال (406) در همانجا وفات نمود(4) . نویسندگان زیادى(5) گفته اند : پس از اینکه در خانه خود در کرخ دفن شد ، [نبش قبر شد ]و پیکر وى به کربلاى مشرّفه، منتقل، و نزدیک پدرش ابو احمد حسین بن موسى دفن شد. و از تاریخ بر مى آید که قبر وى در حائر مقدّس حسینى بین قرن هاى ششم تا نهم هجرى، مشهور و معروف بوده است(6) .(7)