آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مقام نبوّت، مقام اخبار از جانب خداوند است ولى مقام امامت، مقام رهبرى و دستگیرى جامعه و مقام هدایت ظاهرى و باطنى مردم به سوى سعادت دنیا و آخرت است. این معنا به خوبى از آیه «ابتلاء» استفاده مى شود و خداوند مقام امامت را بعد از جعل مقام نبوّت و رسالت قرار داده است. یعنى بعد از آن که ابراهیم(ع) را از وحى الهى مطلع ساخت و او را مأمور به ابلاغ کرد، با سرافراز بیرون آمدن از امتحانات و رسیدن به قابلیت ها، او را به مقام امامت رساند؛ چرا که مقام امامت بالاتر از مقام نبوّت است.

برخى از افراد، لفظ «امام» در این آیه مبارکه را به «نبىّ» و برخى به «رسول» و برخى نیز به معانى دیگر؛ از قبیل: مطاع، وصىّ، خلیفه، رئیس و قائد تفسیر کرده اند، ولى همه این تفاسیر باطل است; زیرا «نبىّ» از نبأ گرفته شده و نبأ به معناى خبر است. و نبىّ به کسى گفته مى شود که از جانب خداوند سبحان خبر مى دهد، و این غیر از معناى امام است. همان گونه که «رسول» به کسى اطلاق مى شود که مکلّف به وظیفه تبلیغ است، و این معنا مستلزم این نیست که مردم او را الگوى خود قرار داده و او را در ظاهر و باطن متابعت کنند، یا کلامش را شنیده و به آن عمل نمایند. نتیجه این که، معناى رسول نیز غیر از معناى امام است. و «مطاع» نیز به کسى گفته مى شود که داراى حیثیّت و احترامى است که به جهت آن، مردم او را اطاعت مى کنند و این از لوازم نبوّت و رسالت است و با معناى امامت اختلاف دارد.
امّا «خلیفه» و «وصىّ» معنایش نیابت است نه امامت. همان گونه که «رئیس» و «قائد» بر شخصى اطلاق مى شود که در مصدر حکومت قرار گرفته است و لازمه آن این است که مطاع مردم باشد، ولى این غیر از معناى «امام» است.
امام از ماده «أَمَّ، یَؤُمُّ»(1) به کسى اطلاق مى شود که الگو است و لذا بر تمام مردم واجب است که به او نظر کرده و در تمام امور از او پیروى و متابعت نمایند... .
به همین جهت مناسب است که خداوند این مقام را بعد از جعل مقام نبوّت و رسالت قرار دهد. یعنى بعد از آن که او را از وحى الهى مطلع ساخت و او را مأمور به ابلاغ کرد، با سرافراز بیرون آمدن از امتحانات متعدّد و رسیدن به قابلیت هاى گوناگون، او را به مقام امامت رساند.
چرا که مقام امامت بالاتر از مقام نبوّت است. مقام نبوّت، مقام اخبار از جانب خداوند است ولى مقام امامت، مقام هدایت و رهبرى، بلکه دستگیرى جامعه است. مقام امامت، مقام هدایت ظاهرى و باطنى مردم به سوى کمال و سعادت دنیا و آخرت است. این معنا به خوبى از آیه «ابتلاء» استفاده مى شود.(2)