آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در این که مقصود از «مرگ جاهلیّت» در حدیث: «هر کس بمیرد در حالى که براى او امام نباشد به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است» چیست؟ گفته شده: منظور مرگ در عصر جاهلیت و دور از تمدّن اسلامی، یا مرگ توأم با جهل و نادانى و یا ضلالت است.

در این که مقصود از مرگ جاهلیّت [در حدیث: «هر کس بمیرد در حالى که براى او امام نباشد به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.»] چیست دو احتمال داده مى شود:
1 ـ مراد، مرگ در عصر جاهلیت است. جاهلیّتى که همراه با شرک و بت پرستى و اوهام و دورى از تمدّن اسلامى و کارهاى زشت و دورى از حقایق و معارف اصیل و ناب بوده است.
2 ـ مراد، مرگى باشد که توأم با جهل و نادانى است؛ یعنى انسان اگر بدون معرفت به امام زندگى کند و بدون معرفت بمیرد به مانند این است که جاهل از دنیا رفته است.
در روایتى از امام صادق(علیه السلام)، مرگ جاهلیت در این روایات به مرگ ضلالت تفسیر شده است؛
ابن ابى یعفور مى گوید: از امام صادق(علیه السلام) درباره قول رسول خدا(صلى الله علیه وآله): «من مات و لیس له امام فمیتته میتة جاهلیة»، سؤال کردم که آیا مقصود از آن مرگ کفر است؟ حضرت فرمود: «مرگ ضلالت و گمراهى است...».(1)
علامه مجلسى(رحمه الله) در تفسیر این حدیث مى گوید: «شاید علّت عدول امام(علیه السلام) از تصدیق کفر آنان به اثبات ضلالت بر ایشان، این باشد که گویا سؤال کننده توهّم کرده که احکام کفر در دنیا؛ همانند نجاست و نفى نکاح و توارث و شبیه این امور بر آن ها جارى مى شود، لذا حضرت این امور را نفى مى کند و براى آنان ضلالت از حق در دنیا و محرومیت از بهشت در آخرت را ثابت مى نماید. و این منافات ندارد که در آخرت آنان ملحق به کفار و مخلّد در آتش جهنّم باشند، همان گونه که سایر اخبار بر این مطلب دلالت دارد.
و نیز احتمال دارد که توقف امام از اثبات کفر براى آنان به جهت آن است که شامل کسانى از اهل سنت مى شود که مستضعف بوده و برایشان امامى نیست؛ زیرا در آنان احتمال نجات از عذاب وجود دارد...».(2)
تأیید مى کند توجیه اول مجلسى را روایت دیگرى که کلینى به سندش از حارث بن مغیره نقل کرده که به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: آیا رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: «من مات لا یعرف امامه مات میتة جاهلیة»؛ (هر کس بدون معرفت امامش بمیرد به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است)؟ حضرت فرمود: «آرى». عرض کردم: آیا مقصود جاهلیّت مطلق است یا جاهلیتى که فقط امامش را نمى شناسد؟ حضرت فرمود: «جاهلیّت کفر و نفاق و ضلالت است».(3)، (4)