آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن کریم در آیه 105 سوره انبیاء می فرماید: ما در کتاب زبور علاوه بر قرآن مجید (یا پس از تورات) نوشتیم که زمین را بندگان صالح و شایسته من در اختیار خواهند گرفت. در ذیل آیه فوق از امام باقر(ع) نقل شده است: اینها همان یاران مهدى(عج) در آخر زمان خواهند بود؛ همان مردان و زنان خود ساخته اى که وارث همه میراثهاى زمین خواهند شد؛ و شایستگى این رسالت بزرگ را خواهند داشت. در کتاب «مزامیر داوود» کنونی که جزء کتب عهد قدیم (تورات) است عین این موضوع به تعبیرات گوناگون دیده مى شود.
 

 در سوره انبیاء (آیات 105 و 106) مى خوانیم: « وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ‌ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ‌ أَنَّ الْأَرْ‌ضَ یَرِ‌ثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ * إِنَّ فِی هذَا لَبَلَاغًا لِّقَوْمٍ عَابِدِینَ ».
قبلا به مفهوم این چند لغت باید توجّه کرد:
«ارض» به مجموع کره زمین گفته مى شود و سراسر جهان را فرا مى گیرد؛ مگر اینکه قرینه خاصّى در کار باشد.
«ارث» در لغت به معنى چیزى است که بدون معامله و داد و ستد به دست کسى مى افتد، ولى در بعضى موارد از قرآن کریم، ارث به تسلّط و پیروزى یک قوم صالح بر ناصالحان؛ و در اختیار گرفتن مواهب و امکانات آنها گفته شده است.
«زبور» در اصل به معنى هرگونه کتاب و نوشته است؛ ولى معمولا به کتاب «داوود» که در عهد قدیم از آن تعبیر به «مزامیر داود» شده اطلاق مى گردد؛ و آن مجموعه اى از مناجاتها و نیایشها و اندرزهاى داوود پیامبر است؛ این احتمال نیز وجود دارد که زبور تمام کتب آسمانى پیشین (قبل از قرآن) بوده باشد.
«ذکر» در اصل به معنى هر چیزى است که مایه تذکّر و یادآورى باشد ولى در آیه فوق به کتاب آسمانى موسى(علیه السلام) «تورات» تفسیر گردیده به قرینه این که قبل از زبور معرّفى شده است، و طبق تفسیر دیگرى «ذکر» اشاره به قرآن مجید است زیرا که در خود آیات قرآن این عنوان به قرآن گفته شده «ان هو الاّ ذکر للعالمین»(1).
بنابراین، عبارت «من بعد» به معنى «علاوه بر» خواهد بود (دقّت کنید).
«صالح» به معنى شایسته و صلاحیت دار است و هنگامى که بطور مطلق گفته شود صلاحیّت و شایستگى از تمام چیزها را فرا مى گیرد؛ شایستگى علمى؛ شایستگى اخلاقى؛ شایستگى از نظر ایمان و تقوى و آگاهى و مدیریت.
و به این ترتیب مفهوم آیات چنین مى شود:
ما در کتاب زبور علاوه بر قرآن مجید (یا پس از تورات) نوشتیم که زمین را بندگان صالح و شایسته من در اختیار خواهند گرفت؛ و همین براى گروه عبادت کنندگان (و آنها که در مسیر بندگى خدا گام بر مى دارند) براى رسیدن به اهدافشان کافى است.
ذکر این موضوع در زبور (اگر به معنى همه کتب آسمانى پیشین باشد) دلیل بر آن است که این موضوع در همه کتابهاى آسمانى به عنوان یک اصل ثابت وجود داشته.
و اگر هم منظور از آن کتاب داوود بوده باشد شاید به تناسب آن است که داوود حکومت وسیع و پهناورى داشت که در مسیر حقّ و عدالت و منافع انسانها بود؛ اگرچه جنبه منطقه اى داشت و فراگیر همه جهان نبود؛ ولى در زبور به او بشارت داده شد که یک حکومت فراگیر جهانى بر پایه آزادى و امنیّت و عدالت در انتظار جهانیان خواهد بود.
یعنى هنگامى که شایستگى کافى پیدا کنند، و مصداق زنده «عبادى الصّالحون» و بندگان شایسته خدا گردند. وارث همه میراثها و مواهب زمین خواهند شد. هم وارث حکومت مادّى و هم حکومت معنوى.
در پاره اى از روایات که در تفسیر آیه فوق آمده تعبیرات روشنتر و صریحترى در این زمینه دیده مى شود.
از جمله در تفسیر معروف «مجمع البیان» در ذیل آیه فوق از امام باقر(علیه السلام) نقل است: «هم اصحاب المهدى فى آخر الزّمان»؛(2) (اینها همان یاران مهدى(علیه السلام) در آخر زمان خواهند بود)؛ همان مردان و زنان خود ساخته اى که وارث همه میراثهاى زمین خواهند شد؛ و شایستگى این رسالت بزرگ را خواهند داشت.
جالب توجّه اینکه، در کتاب «مزامیر داوود» که امروز جزء کتب عهد قدیم (تورات) است عین این موضوع به تعبیرات گوناگون دیده مى شود:
از جمله در مزمور 37 مى خوانیم:
زیرا که شریران منقطع خواهند شد و اما متوکّلان به خداوند وارث زمین خواهند شد، هان بعد از اندک مدّتى شریر نخواهند بود، در مکانش تأمّل خواهى کرد و نخواهد بود امّا حکیمان وارث زمین خواهند شد.
در همان «مزمور 37» همین موضوع به تعبیرات دیگرى نیز آمده است:
«... زیرا متبرّکان خداوند وارث زمین خواهند شد، امّا ملعونان وى منقطع خواهند شد ـ صدیقان وارث زمین شده ابداً در آن ساکن خواهند شد».(3)
همانگونه که ملاحظه مى کنید کلمه صالحون که در قرآن آمده کلمه جامعى است که هم «حکیمان» و هم «صدّیقان» و هم «متوکّلان» و هم «متبرکان» را در بر مى گیرد.
و همانطور که یادآور شدیم از آیه اخیر یعنى «انّ فى هذا لبلاغاً لقوم عابدین»(4) استفاده مى شود که حکومت روى زمین هدف نهایى صالحان و شایستگان نیست بلکه وسیله اى است که با آن به هدف نهایى یعنى تکامل انسان در همه زمینه ها خواهند رسید زیرا بلاغ به معنى «چیزى که با آن به هدفشان خواهند رسید» مى باشد.(5)